شایع‌ترین بیماری‌های تیروئید

اختلالات تیروئید چیست؟

تیروئید غده ای پروانه ای شکل است که در قسمت جلویی پایین گردن، زیر برجستگی گلو قرار دارد. این غده با تولید هورمون های تیروئیدی مسئول تنظیم بسیاری از فرآیندهای بدن مانند متابولیسم، تولید انرژی و خلق و خوی فرد است.
کمبود یا تولید بیش از حد این هورمون ها باعث اختلالات تیروئید می شود. تست های TSH، T4 و T3 برای بررسی عملکرد تیروئید، تشخیص اختلالات تیروئید و نظارت بر روند درمان استفاده می شود.

 

1- پرکاری تيروئيد

اگر غده تیروئید مقدار زیادی هورمون تیروئید تولید کند، پرکاری تیروئید رخ می دهد. پرکاری تیروئید موجب افزایش بیش از حد سوخت و ساز بدن می یابد.
در این حالت ممکن است منجر به افزایش ضربان قلب، افزایش تعریق، عصبانیت یا زودرنجی، سطح بالای اضطراب، کاهش وزن، لرزش دست، ضعف عضلانی به ویژه در بازوها و پاها، افزایش تعداد دفعات مدفوع، خونریزی قاعدگی در حجم یا با تناوب کمتر، موهای نازک یا شکننده، پوکی استخوان و بینایی ضعیف.
پرکاری تیروئید به طور معمول ارثی در خانواده ها وجود دارد و در زنان جوان شایع تر است. تشخیص و درمان به موقع از بروز مشکلات جدی جلوگیری می کند.

 

2- کم کاری تيروئيد

زمانی که غده تيروئيد به اندازه کافی هورمون های تیروئیدی را تولید نکند، کم کاری تیروئید اتفاق می افتد. کم کاری تیروئید موجب کند شدن سرعت سوخت و ساز بدن می شود.
شایع ترین علت کم کاری تیروئید، التهاب غده تیروئید در اثر یک بیماری خود ایمنی به نام هاشیموتواست. در این بیماری سیستم ایمنی فرد به اشتباه سلول های تیروئید را مورد هدف قرار می دهد و باعث آسیب یا مرگ در بخش زیادی از آنها می شود و در نتیجه ظرفیت تولید هورمون های تیروئید کاهش می یابد و کم کاری تیروئید رخ می دهد.
همچنین هایپو تیروئیدی می تواند یکی از عوارض جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید، استفاده از ید رادیواکتیو، رژیم غذایی نامناسب (مقدار نامناسب ید) یا اختلال غده هیپوفیز باشد.
علائم شایع این بیماری عبارتند از: خستگی، ضعف، عدم تحمل سرما، افزایش وزن، افسردگی، یبوست، دوره های قاعدگی غیرطبیعی، ریزش مو، کاهش میل جنسی، مشکلات عضلانی، کم آبی و رنگ پریدگی پوست.

 

3- گواتر (goitre)

تورم گردن ناشی از بزرگ شدن غیر طبیعی غده تیروئید گواتر نامیده می شود. اندازه گواتر از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
شیوع این بیماری در بین زنان بیشتر از مردان است و با افزایش سن (بالای 40 سال) احتمال بروز آن افزایش می یابد.
گواتر معمولاً بدون علامت است، اما ممکن است علائمی مانند سرفه، خستگی، گرفتگی گلو، گرفتگی صدا، مشکلات بلع به ویژه بلع غذاهای جامد، اختلالات تنفسی، افزایش تعریق، افزایش اشتها، یبوست، فراموشی و غیره را ایجاد کند.
کمبود ید شایع ترین علت گواتر ساده می باشد.
علل دیگر نیز می تواند باعث این بیماری شود، مانند: بیماری گریوز و هاشیموتو، بارداری، تغییرات هورمونی، سیگار کشیدن، مصرف بیش از حد ید، استفاده از برخی داروها (لیتیوم، آمیودارون)، پرتور درمانی به ویژه در ناحیه گردن و سرطان تیروئید.

 

4- بیماری گریوز ( Graves-Basedow disease )

 

 

گریوز یک بیماری خود ایمنی است. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول های غده تیروئید را هدف قرار می دهد و آنتی بادی (TSI) علیه گیرنده هورمون تیروئید (TSH-R) تولید می کند. این یکی دیگر از اختلالات تیروئید است که باعث افزایش اندازه و پرکاری تیروئید می شود.
بیماری گریوز شایع ترین دلیل (۸۰٪ -۶۰٪) پرکاری تیروئید یا تیروتوکسیکوز است. شیوع این بیماری در زنان بیشتر است و سن شروع آن معمولاً بین ۲۰ تا ۵۰ سالگی می باشد.
ابتلا به سایر اختلالات خودایمنی مانند دیابت نوع 1 یا آرتریت روماتوئید، استرس فیزیکی یا عاطفی، بارداری و سیگار کشیدن می تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
بیماری گریوز معمولاً با اگزوفتالمی (بیرون زدن چشم از حدقه) و خشکی بیش از حد قرنیه به دلیل بسته نشدن کامل چشم در شب همراه است که در صورت عدم تشخیص و درمان، خطر ابتلا به عفونت قرنیه را افزایش می‌دهد که ممکن است باعث نابینایی شود.
مشکلاتی مانند شکستگی ناشی از پوکی استخوان، نقایص مادرزادی در دوران بارداری، خطر سقط جنین، آسیب قلبی و سکته در صورت عدم درمان ممکن است رخ دهد.

 

5- کم کاری مادرزادی غده تيروئيد ( Congenital Hypothyroidism )

 

 

چنانچه نوزاد درهنگام تولد کمبود هورمون های تیروئیدی داشته باشد، مبتلا به کم کاری تیروئید مادرزادی می باشد. کم کاری مادرزادی غده تیروئید به سه دسته طبقه بندی می شود.

• اولیه : اختلال تکاملی در غده تیروئید و عدم توانایی ساخت هورمون های تیروئیدی
• ثانویه : اختلال در غده هیپوفیز و تولید TSH
• ثالثیه : اختلال در غده هیپوتالاموس

در بیش از 80 درصد موارد کم کاری مادرزادی تیروئید از نوع اولیه و دائمی است که در نتیجه اختلال در رشد غده تیروئید ایجاد می شود. در این حالت، غده تیروئید ممکن است تشکیل نشود، دیسپلازی یا تشکیل ناقص رخ دهد، یا ممکن است در جای خود قرار نگیرد (در هر جایی از پشت زبان تا موقعیت طبیعی آن در جلوی گردن).

 

علائم و نشانه های کم کاری مادرزادی غده تيروئيد

علائم و نشانه های این بیماری در بسیاری از نوزادان در هنگام تولد وجود ندارد. بنابراین غربالگری نوزاد نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و درمان به موقع دارد. غربالگری می تواند از آسیب های جدی و عقب ماندگی ذهنی در کودکان و رشد طبیعی آنها جلوگیری کند.
علائم شایع این بیماری به‌تدریج طی هفته ها بعد از تولد کامل می‌شود. از علائم این بیماری می توان به پف صورت، تورم دور چشم، گریه با صدای غیر طبیعی، خواب آلودگی و تغذیه نکردن خوب نوزاد، زبان بزرگ یا ضخیم، رنگ پریدگی، لکه های بزرگ و نرم روی جمجمه، زردی (زردی پوست و سفیدی چشم)، یبوست و پوست سرد اشاره کرد.

 

پیشگیری از کم کاری تيروئيد

مادران باردار می توانند با مصرف ید کافی از کم کاری تیروئید و گواتر در نوزادان خود پیشگیری کنند.
علاوه بر این، مادران مبتلا به کم کاری تیروئید باید تحت کنترل باشند، در غیر این صورت ممکن است جنین دچار مشکلات عصبی شود.
مصرف برخی داروها مانند آمیودارون، پروپیل تیوراسیل، متیمازول و ید رادیواکتیو در دوران بارداری می تواند باعث کم کاری تیروئید و گواتر در کودکان شود.