آزمایش های تیروئید

آزمایش های تیروئید برای بررسی عملکرد تیروئید، تشخیص اختلالات تیروئید و نظارت بر درمان استفاده می شود:

 

آزمایش (Thyroid-stimulating hormone) TSH:

TSH، هورمون تحریک کننده تیروئید یا تیروتروپین، توسط غده هیپوفیز ترشح می شود و مسئول تنظیم میزان هورمون های تیروئیدی، سنتز و انتشار آن به داخل بدن می باشد.
این هورمون با تحریک غده تیروئید باعث تولید و ترشح هورمون های T4 و T3 می شود.
ریتم شبانه روزی بر میزان تولید این هورمون تأثیر می گذارد و در حدود ساعت 2 تا 4 صبح به بالاترین مقدار خود و از ساعت 4 تا 8 بعد از ظهر به کمترین مقدار خود می رسد.
اگر مقدار TSH بیش از حد طبیعی باشد و میزان تولید T4 کاهش یابد، نشان دهنده کم کاری تیروئید است.
در حالی که TSH کمتر از حد طبیعی و T4 بالا، نشان دهنده پرکاری تیروئید است.

 

دلایل افزایش سطح TSH:

• بارداری
• انواعی از تومورها
• تیروئیدیت هاشیموتو
• کم کاری تیروئیدی اولیه
• کمبود ید در رژیم غذایی
• برداشتن غده تیروئید از طریق جراحی
• مصرف بعضی از داروها مانند آمیودارون ، لیتیوم، مورفین،فنوتیازین، داروهای ضد تیروئید، متی مازول ، هالوپریدین و متوکلوپرامید و…..

 

دلایل کاهش سطح TSH:

• بیماری گریوز
• انواعی از تومورها
• مصرف بیش از حد ید
• پرکاری تیروئیدی اولیه
• کم کاری تیروئیدی ثانویه
• التهاب تیروئید(تیروئیدیت)
• بیماری پلامر یا گواتر سمی (TNG)
• حضور ندول یا کیست در غده تیروئید
• مصرف بعضی از داروها مانند کاربامازپین ،لوودوپا ،آسپیرین،هپارین ،استروییدها ، دوپامین و……

 

آزمایش T4 (Thyroxine)

تیروکسین، تترایودوتیرونین یا Total T4 مستقیماً توسط غده تیروئید تولید می شود. این هورمون در تنظیم عملکردهای مختلف بدن مانند رشد و متابولیسم نقش دارد.
اگر مقدار آن بالاتر از حد نرمال باشد، این نشان دهنده پرکاری تیروئید و اگر کمتر از حد طبیعی باشد، نشان دهنده کم کاری تیروئید است.

 

دلایل افزایش سطح هورمون T4:

• لنفوم
• هپاتیت
• بیماری پلامر
• بیماری گریوز
• پرکاری تیروئید
• بیماری حاد کبدی
• بیماری تروفوبلاستیک
• مصرف بیش از حد ید
• هایپرپروتئنمی مادرزادی
• تیروئیدیت یا گواتر مولتی نودولار
• مصرف بعضی از داروها مانند متادون ، آمفتامین ، کلوفیبرات، استروژن ها و قرص های ضدبارداری و….
• شرایط بالینی که باعث افزایش Thyroxine-binding Globulin (TBG) یا پروتئین متصل شونده به تیروکسین (T4) شود. (همانند بارداری)

 

دلایل کاهش سطح هورمون T4:

• کاهش TBG
• سیروز کبدی
• کم کاری تیروئید
• بیماری کوشینگ
• کمبود ید در بدن
• برخی از تومورها
• برداشت غده تیروئید
• نارسایی هیپوتالاموس، هیپوفیز، کلیه
• کاهش پروتئین های خون (هایپو‌پروتئینمیا) و سوتغذیه
• مصرف بعضی از داروها مانند لیتیوم ، استروئیدهای آنابولیک، باربیتورات ها، فورمازوید ، فنی توئین، پروپرانولول، اندروژن ها و…….

 

آزمایش T3 (Triiodothyronine)

تری یدوتیرونین یا T3 مستقیماً توسط غده تیروئید تولید می شود.
هدف از اندازه گیری این هورمون معمولاً تشخیص پرکاری تیروئید، نظارت بر درمان آن و تشخیص مسمومیت T3 (هورمون T3 بیش از حد) است.
در بیماران با T4 طبیعی و TSH پایین، افزایش T3 می تواند نشان دهنده پرکاری تیروئید باشد.

 

دلایل افزایش سطح هورمون T3:

• بارداری
• هپاتیت
• بیماری گریوز
• افزایش TBG
• تیروئیدیت حاد
• گواتر گره‌ای سمی
• پرکاری تیروئید اولیه
• فلج دوره ای تیروتوکسی
• مصرف بعضی از داروها مانند استروژن ها ، متادون و هروئین و….

 

دلایل کاهش سطح هورمون T3:

• کم کاری تیروئید
• بیماری‌های کبدی
• بیماری‌ کوشینگ
• برخی از تومورها
• نارسایی هیپوفیز و هیپوتالاموس
• کاهش پروتئین های خون (هایپو‌پروتئینمیا) و سوتغذیه
• مصرف بعضی از داروها مانند دگزامتازون ، فنی توئین ،سالیسیلات ها و….

 

آزمایش Free T4

T4 یا هورمون تیروکسین در گردش خون عمدتاً به پروتئین های پلاسما مانند TBG متصل می شود.
کمتر از 0.3 درصد از این هورمون به شکل آزاد (Free T4، FT4) وجود داردکه از نظر بیولوژیکی فعال است و پروتئین محدودی ندارد.
اندازه گیری مقدار فعال این هورمون به منظور بررسي عملكرد تيروئيد در مبتلايان به اختلالاتی که سطح پروتئين های خون را تغییر می دهند و همچنین تشخیص عملکرد صحیح غده تیروئید و پایش درمان بسیار مهم است.
اگر مقدار آن بالاتر از حد نرمال باشد، این نشانه پرکاری تیروئید است و مقادیر کمتر از حد طبیعی نشان دهنده کم کاری تیروئید است.

 

دلایل افزایش سطح هورمون FT4:

• هایپرتیروئیدی کاذب
• تیروئیدیت حاد (تیروئیدیت هاشیموتو)
• هایپرتیروئیدی اولیه (گریوز، پلاگر، آدنوم سمی تیروئید)
• استروما اواری (وجود بافت نابجای تیروئید در تخمدان یا هر در ارگان یا اندام دیگر بدن)

 

دلایل کاهش سطح هورمون FT4:

• جراحی
• کمبود ید
• سیروز کبدی
• بیماری کوشینگ
• سرطان پستان پیشرفته
• نارسایی هیپوفیز، هیپوتالاموس و کلیه
• هایپوتیروئیدی (کرتینیسم، برداشت تیروئید با عمل جراحی، ميكزدم)

 

آزمایش Free T3

T3 آزاد (Free T3, FT3) شکل فعال هورمون تری یدوتیرونین است و کمتر از 0.3 درصد از کل این هورمون را تشکیل می دهد. این تست بیشتر در تأیید پرکاری تیروئیدی همراه با تستهای Total T3
T4, TSHبکار می رود. میزان T3 توتال و آزاد در پرکاری تیروئید افزایش می یابد.

 

دلایل افزایش سطح هورمون FT3:

• هایپرتیروئیدی
• تیروتوکسیکوز یا T3 توکسیکوز
• سندروم مقاوم هورمون تیروئید

 

دلایل کاهش سطح هورمون FT3:

• سه ماه سوم بارداری
• هایپوتیروئیدیسم اولیه و ثانویه

 

آزمایش T3 resin uptake (Resin Uptake Ratio)

T3 resin uptake یا T3RU، به منظور اندازه گیری غیر مستقیم ظرفیت اتصالی هورمون تیروئیدی موجود در سرم استفاده می شود.
مقادیر T3RU و T4 برای محاسبه اندکس T4 آزاد یا FT4I (Free T4 index) به کار می روند که برای اندازه گیری غیر مستقیم پروتئین اتصالی به تیروکسین و تخمین تیروکسین آزاد به کار می رود. برخی از شرایط فیزیولوژیک که سطوح پروتئین متصل به تیروئید (TBG) را تغییر می دهد و یا بسیاری از داروها که بر سر اتصال به جایگاه های پروتئین اتصالی با T4 و T3 رقابت می کنند، می توانند باعث غیر طبیعی شدن T3 Uptakeو FTI شود.

 

دلایل افزایش سطح T3RU:

• هایپرتیروئیدی
• بیماری کوشینگ
• سوء تغذیه پروتئین
• دیس آلبومینمی فامیلی
• درمان با فنی توئین و یا هپارین
• مصرف زیاد سالسیلات ها و آنتی بیوتیک ها
• بیماری های کبدی مزمن و یا سرطان پیشرفته کبد
• در صورت وجود مشکلات کلیوی ،عدم جذب پروتئین به میزان کافی، سندروم نفروتیک و میزان بالای اوره در پلاسما (اورمی)

 

دلایل کاهش سطح T3RU:

• چاقی
• بارداری
• هپاتیت حاد
• هایپوتیروئیدی
• هایپر پروتئینمی مادرزادی
• سطوح بالای استروژن

 

آزمایش تیروگلوبین (Thyroglobulin):

تیروگلوبولین (TG) یک گلیکوپروتئینی ترشحی از بافت اپی تلیوم تیروئید است که شکل پیش ساز یا ذخیره ای هورمون های T3 و T4 می‏ باشد. تیروگلوبولین به وسیله سلول های طبیعی تیروئید و یا سلول های سرطانی پاپیلری و فولیکولار تیروئید ساخته می شود.
افزايش تيروگلوبولين سرم به معني اختلال در عملکرد غده تيروئيد می باشد و مقدار این هورمون تحت تاثیر چند عامل می باشد که عبارت اند از:

• حجم توده بافت تيروئيد
• مقدار آسيب تيروئيد
• ميزان تحريک گيرنده TSH توسط هورمن های TSH يا ( هورمون گنادوتروپین کوریونی) BHCG و يا آنتي بادي ضد تيروئيد.

اندازه گیری تیروگلوبولین در موارد زیر دارای اهمیت است:

• برای پیگیری عود تومور
• براي پيگيري و ارزیابی درمان سرطان تيروئيد
• در پرکاری تیروئید و یا غده تیروئید بزرگ شده
• بررسی و ردیابی تیروتوکسیکوز ناشی از مصرف دارو
• بسیاری از بیماری های دیگر از جمله گریوز، تیروئیدیت و گواتر ندولر
• بعنوان یک تومور مارکر در کارسینوم آناپلاستیک یا مدولاری یا لنفوم تیروئید

 

دلایل افزایش سطح TG:

• بیماری گریوز
• تیروتوکسیکوز
• گواتر ندولر
• تیروئیدیت هاشیموتو
• جراحی یا رادیاسیون تیروئید
• سرطان های تمایز یافته تیروئید

 

دلایل کاهش سطح TG:

• تجویز هورمون های تیروئیدی
• آتیروز مادرزادی (عدم تکامل تیروئید)