هدف از انجام آزمایش ویتامین دی چیست؟

ویتامین دی (Vitamin D, 25-hydroxyvitamin D, 1,25 dihydroxyvitamin D) یک ویتامین محلول در چربی هست و برای سلامتی و عملکرد صحیح بدن بسیار ضروری می‌باشد. این تست به‌منظور تعیین میزان ویتامین D در خون و یا در صورت مصرف مکمل ویتامین دی برای نظارت بر درمان کمبود این ویتامین انجام می‌شود.

هنگامی که در معرض خطر کمبود ویتامین دی هستید یا دارای علائم کمبود آن می‌باشید باید این آزمایش را انجام دهید. همچنین ممکن است پزشک شما در آزمایش‌های دوره‌ای یا چکاپ درخواست انجام آزمایش ویتامین D را بدهد.

دو فرم ویتامین دی ” 25-هیدروکسی ویتامین D و 1،25-دی هیدروکسی ویتامین D” قابل اندازه‌گیری در خون می‌باشند.

25- هیدروکسی ویتامین دی اصلی‌ترین شکل موجود در خون می‌باشد و به صورت غیرفعال است که توسط کبد و کلیه به شکل فعال ویتامین دی یعنی 1، 25-دی هیدروکسی ویتامین D تبدیل می‌شود.

25-هیدروکسی ویتامین D به دلیل نیمه عمر طولانی و غلظت بالاتر، معمولاً برای ارزیابی و نظارت بر وضعیت درمان کمبود ویتامین دی به کار می‌رود.

در چه شرایطی انجام آزمایش ویتامین دی به طور منظم توصیه می‌شود؟

این گروه از افراد در معرض خطر کمبود ویتامین D هستند و باید به طور منظم آزمایش دهند.

• افرادی که به میزان کافی در معرض آفتاب قرار نمی‌گیرند.
• افرادی که سطوح کلسیم، فسفر و یا هورمون‌های پاراتیروئیدی (PTH) آن‌ها غیرطبیعی می‌باشد.
• بیمارانی که مشکلات مرتبط با استخوان (پوکی استخوان) دارند.
• بیماران مبتلا به فیبروز کیستیک، کرون، سلیاک ویا افرادی که جراحی بای پس معده انجام داده‌اند، که در واقع مشکل سو جذب چربی دارند.
• سالمندان
• افرادی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند.
• افرادی با پوست تیره
• نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند.
• بیماران کلیوی
• بیمارانی که به طورطولانی مدت داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین، فنوباربیتال، کاربامازپین، اسید والپروئیک و کورتیکواستروئیدها را مصرف کرده‌اند.

نمونه مورد نیاز برای انجام این آزمایش چیست؟

نمونه مورد نیاز برای این آزمایش خون می‌باشد و نیازی به رعایت ناشتایی ندارد. اگرچه نباید از مکمل‌های ویتامین D قبل از انجام آزمایش استفاده کرد.

اهمیت ویتامین دی در بدن چیست ؟

• نقش اصلی ویتامین D کمک به تنظیم ویا هموستاز کلسیم، فسفر و (تا حدی کمتر) منیزیم در خون است و برای رشد مناسب و سلامت استخوان حیاتی است.
• در اثر کمبود ویتامین دی، استخوان‌ها نرم و ناهنجار می شوند و قادر به ترمیم طبیعی خود نخواهند بود، در نتیجه بیماری‌هایی به نام راشیتیسم در کودکان و نرمی یا شکستگی در بزرگسالان (استئومالاسی) و پوکی استخوان در افراد مسن ایجاد می‌شود.
• همچنین ثابت شده است که ویتامین D بر رشد سلولی و تمایز بسیاری از بافتهای دیگر تأثیر می‌گذارد و به تنظیم سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. نبود ویتامین دی یکی از عوامل تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن می باشد.
• ویتامین D نقش اساسی در رشد و انقباض عضلات دارد و از طریق انتقال کلسیم و فسفر انقباض عضلات را تنظیم می‌کند. این ویتامین در جلوگیری از آلزایمر و بهبود علائم در بیماران مبتلا به ام اس نیز مؤثر می‌باشد.
• برخی شواهد نشان می‌دهد که کمبود ویتامین D ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها مانند روده بزرگ، پستان و پروستات، بیماری‌های خود ایمنی، قلبی عروقی، پرکاری تیروئید ثانویه و افسردگی را افزایش می‌دهد.
• همچنین موجب افزایش حساسیت به عفونت و مشکلات عضلانی می‌شود. در افراد مسن مصرف ویتامین D و کلسیم می‌تواند در افزایش قدرت و هماهنگی عضلات بسیار مؤثر باشد.

منابع تأمین کننده ویتامین دی چیست؟

این ویتامین از دو منبع تأمین می‌شود:

1- درون زا که در اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشید در پوست تولید می‌شود.

2- برون زا که از مواد غذایی و مکمل‌ها تأمین می‌شود.

ساختارهای شیمیایی انواع ویتامین دی کمی متفاوت است و به آنها ویتامین D2 (ارگوکالسیفرول) و ویتامین D3 (کلکالسیفرول) می گویند.
شکل D2 در مواد غذایی و به صورت داروهای ویتامین دی و در مکمل‌ها وجود دارد. ویتامین D3 نوعی فرم تولید شده در بدن است، در واقع به طور طبیعی دراثر اشعه اولترا ویولت نور خورشید در پوست از ۷ – دهیدروکلسترول تولید شده که در برخی مکمل‌ها نیز استفاده می‌شود.
ویتامین D2 و D3 تولید شده در داخل و یا خارج از بدن، در کبد و کلیه‌ها به فرم فعال بیولوژیکی 1,25- dihydroxy vitamin D (calcitriol)  تبدیل می‌شود.

ماهی‌های چرب مانند سالمون و تن، زرده تخم مرغ، جگر، لبنیات، برخی غلات و سبزیحات مانند سویا و قارچ منابع غذایی تأمین کتتده ویتامین دی می‌باشند.

قرار گرفتن در معرض آفتاب به طور کافی معمولاً دو بار در هفته و بین 5-20 دقیقه است. افرادی که به میزان کافی در معرض آفتاب قرار ندارند ممکن است ویتامین دی مورد نیاز خود را از منابع غذایی یا مکمل‌ها دریافت کنند.

درصورتیکه همراه با ویتامین دی، کلسیم، فسفر و یا منیزیم نیز تجویز می‌شود، به اثربخشی درمان کمک می‌شود.

مصرف بیش از حد ویتامین دی چه عوارضی دارد؟

سطح بالای ویتامین D معمولاً نشان دهنده مصرف بیش از حد مکمل‌ها و قرص‌های ویتامین یا سایر مکمل‌های غذایی است. و یا ممکن است در صورت وجود بیش از حد هورمون پاراتیروئید یا بیماری‌هایی مانند سارکوئیدوز یا برخی از لنفوم ها ایجاد شود.

مقادیر بالای ویتامین D و کلسیم باعث ایجاد مسمومیت می‌شود.
می‌تواند منجر به رسوب کلسیم (کلسیفیکاسیون) در قلب، کلیه، ریه و آسیب رساندن به اندام‌ها، به ویژه کلیه‌ها و رگ‌های خونی شود.
مصرف بیش از اندازه این ویتامین می‌تواند تشنگی زیاد، افزایش حجم ادرار، یبوست، سردرد، تهوع، استفراغ و…. را به همراه داشته باشد.

آیا مصرف ویتامین دی تاثیری بر بیماری کرونا دارد؟

گیرنده ویتامین D بر روی سلولهای ایمنی مانند سلولهای B، سلول‌های T و سلول های ارائه دهنده آنتی ژن (APC) بیان می‌شود. بر اساس نتایج مطالعات انجام شده ویتامین دی نقش مهمی در تعدیل پاسخ‌های سیستم ایمنی به عفونت‌ها دارد. و ممکن است سطح سلول‌های T تنظیم کننده (Regulatory T-cells) را در افراد سالم و بیماران مبتلا به بیماری‌های خود ایمنی افزایش دهد.

مطالعات اپیدمیولوژیک ارتباط واضحی بین کمبود ویتامین دی و حساسیت به عوامل مختلف عفونی بیماری زا را نشان می‌دهد. در یک مطالعه متاآنالیز از کارآزمایی های بالینی تصادفی، نقش مکمل ویتامین دی برای محافظت در برابر عفونت حاد دستگاه تنفسی نشان داده شده است.

و در مطالعه دیگر گزارش شده است که سطح پایین ویتامین دی با افزایش خطر ذات الریه در بزرگسالان مسن و کودکان ارتباط دارد.

اطلاعات کافی برای توصیه به استفاده از ویتامین D برای جلوگیری یا درمان COVID-19 وجود ندارد.

منطق استفاده از ویتامین دی در بیماری کرونا عمدتاً بر اساس اثرات تنظیم کننده آن در پاسخ‌های سیستم ایمنی است که می‌تواند به طور بالقوه در برابر عفونت کووید-19 محافظت ایجاد کند و یا از شدت بیماری بکاهد.

بر اساس نتایج تحقیقات اخیر کمبود ویتامین دی در بیماران مسن و بیماران مبتلا به چاقی و فشار خون بیشتر دیده می‌شود. این عوامل موجب افزایش شدت بیماری کرونا می‌شود و با نتایج بدتری در بیماران مبتلا به COVID-19 همراه بوده است.

دانشمندان در حال انجام مطالعات بسیاری برای ارزیابی نقش ویتامین D در پیشگیری و درمان کووید-19 هستند.

هماهنگی و تماس جهت انجام آزمایش های کرونا :

منابع:

• https://labtestsonline.org
• https://www.covid19treatmentguidelines.nih.gov