تشخیص پروستات با آزمایش

پروستات چیست؟

پروستات غده ای به اندازه گردو که به ساخت مایع منی کمک می کند، مایع شیری که اسپرم را از بیضه ها از طریق آلت تناسلی در هنگام انزال مرد حمل می کند. دارای دو یا چند لوب یا بخش که توسط یک لایه بیرونی بافت محصور شده است. پروستات در جلوی راست روده، درست زیر مثانه، جایی که ادرار در آن ذخیره می شود، قرار دارد. این مجرای ادرار را در گردن مثانه احاطه کرده و مایعی را که وارد مایع منی می‌شود، تأمین می‌کند.

 

علائم پروستات چیست؟

• خون در ادرار
• انسداد مسیر ادرار
• مشکل در شروع جریان ادرار
• شب ادراری – تکرر ادرار در شب
• درد بعد از انزال یا در هنگام ادرار
• جریان ادرار ضعیف یا قطع شده
• ادراری که رنگ یا بوی غیرمعمولی دارد
• احتباس ادرار – ناتوانی در تخلیه کامل مثانه
• تکرر ادرار – دفع ادرار هشت بار یا بیشتر در روز
• فوریت ادرار – ناتوانی در به تأخیر انداختن ادرار
• بی اختیاری ادرار – از دست دادن کنترل ادرار

 

اندازه و حجم پروستات سالم چقدر است؟

اندازه طبیعی پروستات 4 سانتی متر عرض، 3 سانتی متر ارتفاع و 25 میلی لیتر است.
70 درصد موارد سرطان پروستات در ناحیه محیطی، 20 درصد در ناحیه بینابینی و 10 درصد در ناحیه مرکزی رخ می دهد.
هنگامی که این غده بزرگ می شود، ممکن است جریان ادرار از مثانه به خارج از مجرای ادرار مسدود شود. بزرگ شدن پروستات تقریباً در همه مردان با افزایش سن رخ می دهد.

1. آلت تناسلی
2. مجرای ادرار
3. بیضه
4. کیسه بیضه
5. مثانه
6. کیسه منی
7. غده پروستات
8. مقعد
9. راست روده

 

انواع مشکلات و بیماری های پروستات

• شایع‌ترین مشکل پروستات در مردان کمتر از 50 سال التهاب است که به آن پروستاتیت می گویند.
• بزرگ شدن پروستات یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH)، یکی دیگر از مشکلات رایج است. از آنجایی که پروستات با افزایش سن مردان به رشد خود ادامه می‌دهد، BPH شایع‌ترین مشکل پروستات برای مردان بالای 50 سال است.
• سرطان پروستات نیز یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در مردان است. مردان مسن نیز در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند، اما شیوع آن بسیار کمتر از BPH است. برخلاف التهاب پروستات یا بزرگی پروستات، سرطان کاملاً بی‌سر و صدا و بی‌علامت است و فقط با معاینه توسط پزشک و آزمایش‌های تخصصی به نام PSA و Free PSA می‌توان به وجود بیماری پی برد. بنابراین افراد در معرض خطر، یعنی مردان بالای ۵۰ سال بخصوص کسانی که سابقهٔ خانوادگی سرطان پروستات را داشته‌اند، لازم است هر شش ماه تا یک سال یکبار این آزمایش را انجام دهند.

 

معاینه فیزیکی پروستات

برای تشخیص مشکلات پروستات، پزشک یک معاینه دیجیتال رکتوم (DRE) انجام می دهد. معاینه رکتال دیجیتال (DRE) روشی برای معاینه فیزیکی پروستات است.
پزشک از بیمار می خواهد که روی میز خم شود یا به پهلو دراز بکشد و زانوهایش را نزدیک به سینه نگه دارد. سپس یک انگشت دستکش دار و روان کننده را وارد راست روده می کند و قسمتی از پروستات را که در کنار خود قرار دارد لمس می کند. DRE ممکن است کمی ناخوشایند باشد، اما کوتاه است.
این معاینه نشان می دهد که آیا پروستات دارای ناهنجاری هایی است که نیاز به آزمایش بیشتر باشد یا خیر. بسیاری از متخصصان DRE را به عنوان بخشی از یک معاینه فیزیکی معمول برای مردان 50 ساله و بالاتر انجام می دهند.

 

آزمایش خون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA)

آزمایش PSA برای تشخیص یا رد سرطان پروستات انجام می‌شود. PSA بیشتر در منی وجود دارد که در پروستات نیز تولید می‌شود. مقادیر کمی از PSA به طور معمول در خون وجود دارند. مقدار PSA در خون اغلب در مردان مبتلا به سرطان پروستات بیشتر است.

این آزمایش هنگامی که در کنار معاینه فیزیکی DRE انجام شود، دقت تشخیص سرطان پروستات را افزایش می‌دهد.

همچنین برای کمک به تشخیص سرطان پروستات در مردان 50 ساله یا بالاتر انجام می شود. سازمان‌های پزشکی همچنین توصیه می‌کنند که آزمایش خون PSA از سن 40 سالگی برای مردان با سابقه خانوادگی سرطان پروستات انجام شود. حتی برخی توصیه می‌کنند که آزمایش خون PSA برای همه مردان از سن 40 سالگی انجام شود.

برخی از بیماری‌ها مثل هایپرپلازی خوش خیم پروستات یا التهاب پروستات و افزایش سن، باعث افزایش سطح PSA در خون می‌شوند. در نتیجهٔ آزمایش PSA بالا الزاماً به معنای سرطان پروستات نیست.

تست PSA همچنین در افراد مبتلا به سرطان پروستات برای بررسی عود مکرر سرطان و تشخیص اثربخشی درمان انجام می‌شود.

 

آزمایشات تکمیلی برای تشخیص مشکلات پروستات چیست؟

اگر مشکلات ادرار وجود داشته باشد یا اگر آزمایش خون PSA نشان دهنده وجود مشکل باشد، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی از جمله آزمایش ادرار، تست‌های اورودینامیک، سیستوسکوپی، سونوگرافی شکم، سونوگرافی ترانس‌رکتال با بیوپسی پروستات و مطالعات تصویربرداری مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) را تجویز کند.
برای انجام این آزمایش‌ها ممکن است بیمار نیاز داشته باشد که رژیم غذایی یا مصرف مایعات خود را تغییر دهد یا مصرف داروها را متوقف کند. اگر آزمایش‌ها شامل قرار دادن ابزار در مجرای ادرار یا رکتوم باشد، ممکن است قبل و بعد از آزمایش، آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت تجویز شود.

*حتما قبل از انجام آزمایش شرایط معاینه پروستات را مطالعه و رعایت کنید.

 

• آزمایش ادرار

آزمایش نمونه ادرار برای وجود مواد غیر طبیعی یا علائم عفونت است. نمونه ادرار در یک ظرف مخصوص جمع آوری می‌شود و می‌توان آن را در همان مکان آزمایش کرد یا برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاد.

 

• تست‌های اورودینامیک

آزمایش اورودینامیک به هر روشی گفته می‌شود که به بررسی چگونگی ذخیره و رهاسازی ادرار توسط مثانه، اسفنکترها و مجرای ادرار می‌پردازد. اکثر تست‌های اورودینامیک بر توانایی مثانه برای نگه داشتن ادرار و تخلیه به طور پیوسته و کامل تمرکز می‌کنند.
اگر به نظربرسد مشکل پروستات مربوط به انسداد ادرار باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی را توصیه کند که فشار مثانه و سرعت جریان ادرار را اندازه گیری می‌کند. آزمایش شامل ادرار کردن در دستگاه خاصی است که سرعت جریان ادرار را اندازه گیری می‌کند و چند ثانیه طول می‌کشد تا به حداکثر سرعت جریان ادرار برسد.
آزمایش دیگری میزان باقیمانده پس از تخلیه ادرار، یعنی مقدار ادرار باقیمانده در مثانه هنگام توقف ادرار را اندازه گیری می‌کند. جریان ضعیف ادرار و احتباس ادرار ممکن است نشانه انسداد ادرار ناشی از بزرگ شدن پروستات باشد که مجرای ادرار را فشار می‌دهد.

 

• سیستوسکوپی

سیستوسکوپی روشی است که به پزشک اجازه می‌دهد تا به دنبال انسداد در دستگاه ادراری تحتانی باشد.
سیستوسکوپ ابزاری لوله مانند است که برای مشاهده داخل مجرای ادرار و مثانه استفاده می‌شود.
پس از اینکه یک محلول داخل آلت تناسلی را بی‌حس کرد، پزشک سیستوسکوپ را از طریق سوراخ نوک آلت تناسلی و داخل دستگاه ادراری تحتانی وارد می‌کند. با نگاه کردن از طریق سیستوسکوپ، پزشک می‌تواند محل و درجه انسداد ادرار را تعیین کند.

 

• سونوگرافی شکم

اولتراسوند از دستگاهی به نام مبدل استفاده می‌کند که امواج صوتی ایمن و بدون درد را از اندام‌ها منعکس می‌کند تا تصویری از ساختار آنها ایجاد کند.
مبدل را می‌توان به زوایای مختلف حرکت داد تا امکان بررسی اندام‌های مختلف فراهم شود.
سونوگرافی شکم می‌تواند تصاویری از کل دستگاه ادراری ایجاد کند. این تصاویر می‌توانند آسیب یا ناهنجاری در دستگاه ادراری ناشی از انسداد ادرار در پروستات را نشان دهند.

 

• سونوگرافی ترانس رکتال با بیوپسی پروستات

سونوگرافی ترانس رکتال اغلب برای بررسی پروستات استفاده می‌شود. در سونوگرافی ترانس رکتال، پزشک یک مبدل کمی بزرگتر از یک قلم را در رکتوم مرد در کنار پروستات قرار می‌دهد. تصویر اولتراسوند اندازه پروستات و هر ناحیه غیرطبیعی مانند تومور را نشان می‌دهد.
سونوگرافی ترانس رکتال نمی‌تواند به طور قطعی سرطان پروستات را شناسایی کند.
برای تعیین سرطانی بودن تومور، از مبدل و تصاویر اولتراسوند برای هدایت سوزن به سمت تومور استفاده میشود. سپس از سوزن برای برداشتن چند تکه از بافت پروستات برای بررسی با میکروسکوپ استفاده می‌شود. این فرآیند که بیوپسی نام دارد، می‌تواند نشان دهد که آیا سرطان پروستات وجود دارد یا خیر.

 

• ام آر آی و سی تی اسکن

ام آر آی آزمایشی است که بدون استفاده از اشعه ایکس از اندام‌های داخلی و بافت‌های نرم بدن عکس می‌گیرد. دستگاه‌های MRI از امواج رادیویی و آهنربا برای تولید تصاویر دقیق استفاده می‌کنند.
سی تی اسکن از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای ایجاد تصاویر سه بعدی (3 بعدی) استفاده می‌کند.
تصاویر ام آر آی و سی تی اسکن می‌توانند به شناسایی ساختارهای غیر طبیعی در دستگاه ادراری کمک کنند، اما نمی‌توانند بین تومورهای سرطانی و بزرگ شدن غیرسرطانی پروستات تمایز قائل شوند.
هنگامی که بیوپسی سرطان را تأیید کرد، این تکنیک‌های تصویربرداری نشان می‌دهد که سرطان تا چه اندازه گسترش یافته است.