علائم سنگ کلیه

سنگ کلیه چیست؟

درد پشت یا پهلو، خون در ادرار، حالت تهوع و استفراغ از علائم سنگ کلیه هستند. بیشتر سنگ های کلیه به اندازه یک نخود هستند، اما می توانند به اندازه یک دانه شن یا به اندازه یک توپ گلف باشند. سنگ های کوچک می توانند از دستگاه ادراری عبور کنند، اما سنگ های بزرگتر ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.

 

سنگ کلیه چقدر شایع است؟

محققان به این نتیجه رسیده اند که از هر ده نفر یک نفر در طول زندگی خود دچار سنگ کلیه می شود. سنگ کلیه در کودکان بسیار کمتر از بزرگسالان است، اما علل ایجاد سنگ در کودکان و بزرگسالان مشابه است. کودکان مبتلا به آسم چهار برابر بیشتر از کودکان بدون آسم در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند.

 

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند؟

مردان در دهه 30 تا 40 سالگی بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند. با این حال، هر کسی ممکن است به سنگ کلیه مبتلا شود.

عوامل خطر زیادی برای ایجاد سنگ کلیه وجود دارد، از جمله:

• مصرف نکردن مایعات به اندازه کافی
• رژیمی که شامل مواد تشکیل دهنده سنگ (مانند فسفات موجود در گوشت، ماهی، لوبیا و سایر غذاهای پر پروتئین) است.
• داشتن سابقه خانوادگی سنگ کلیه
• داشتن انسداد در دستگاه ادراری

 

چه بیماری هایی باعث ایجاد سنگ کلیه می شوند؟

برخی شرایط بالینی نیز می توانند خطر ابتلا به سنگ را افزایش دهند. زیرا ممکن است سطح مواد تشکیل دهنده سنگ کلیه را افزایش یا کاهش دهند. این شرایط عبارتند از :

• هیپرکلسیوری (سطوح کلسیم بالا در ادرار)
• فشار خون بالا
• دیابت
• چاقی
• پوکی استخوان
• نقرس و فیبروز کیستیک
• کیست کلیه
• بیماری پاراتیروئید
• بیماری التهابی روده و اسهال مزمن
• برخی از روش های جراحی، از جمله جراحی کاهش وزن یا سایر جراحی های معده یا روده

 

چه داروهایی باعث ایجاد سنگ کلیه می شوند؟

برخی از داروها می توانند خطر ابتلا به سنگ را افزایش دهند. این داروها عبارتند از:

• دیورتیک ها
• آنتی اسیدهای مبتنی بر کلسیم (برای درمان پوکی استخوان استفاده می شود)
• indinavir sulfate (برای درمان عفونت HIV استفاده می شود)
• topiramate و Phenytoin (برای درمان تشنج استفاده می شود)
• سیپروفلوکساسین (آنتی بیوتیک)
• سفتریاکسون (آنتی بیوتیک)

 

چه غذاهایی باعث ایجاد سنگ کلیه می شوند؟

برخی غذاها نیز می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. این غذاها عبارتند از:

• گوشت و مرغ (پروتئین های حیوانی)
• سدیم (رژیم های غذایی سرشار از نمک)
• قندها (فروکتوز، ساکارز…)

 

آیا سنگ کلیه ژنتیکی (ارثی) است؟

بله، سنگ کلیه می تواند جنبه ژنتیکی داشته باشد.

 

دستگاه ادراری چیست و چگونه کار می کند؟

سیستم ادراری مواد زائد و مایعات اضافی را از بدن دفع می کند. دستگاه ادراری از دو کلیه، دو حالب، مثانه و مجرای ادرار تشکیل شده است. هر اندام کار مهمی دارد که عبارتند از :

کلیه ها: کلیه ها به شکل لوبیا هستند و به اندازه مشت در دو طرف ستون فقرات، درست زیر قفسه سینه قرار دارند و روزانه 1 تا 2 لیتر ادرار تولید می کنند. کلیه ها روزانه 120 تا 150 لیتر خون را پالایش می کنند تا مواد زائد را دفع کند و مایعات را متعادل کند.

حالب: پس از اینکه کلیه ادرار را تولید کرد، ادرار از طریق حالب لوله‌ای شکل به مثانه می‌رود. در هر کلیه یک حالب وجود دارد. سنگ های کلیه می توانند از حالب ها عبور کنند یا اگر خیلی بزرگ هستند در آنها گیر کنند. اگر سنگ بیش از حد بزرگ باشد ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.

مثانه: بین استخوان های لگن، مثانه قرار دارد مثانه اندامی است که ادرار را ذخیره می کند.

مجرای ادرار: مجرای ادرار لوله ای است که ادرار از آن عبور می کند. این آخرین عضو در دستگاه ادراری است که از ان ادرار خارج می شود.

 

چه مدت طول می کشد تا سنگ کلیه تشکیل شود؟

شما می توانید سال ها بدون اینکه بدانید سنگ کلیه دارید، دچار سنگ کلیه باشید. تا زمانی که این سنگ ها در داخل کلیه ها باقی بمانند، چیزی احساس نمی کنید. درد ناشی از سنگ کلیه معمولاً زمانی شروع می شود که سنگ ها از کلیه خارج شده و شروع به حرکت می کنند.

 

شايع ترين نوع سنگ کليه کدامند؟

شایع ترین نوع سنگ کلیه، سنگ اگزالات کلسیمی است. این نوع سنگ زمانی تشکیل می شود که کلسیم و اگزالات در ادرار ترکیب شوند. این ترکیب در زمان افزایش اگزالات و کاهش کلسیم و عدم مصرف مایعات کافی روی می دهد.

سنگ های اسید اوریک نیز شایع هستند. این نوع سنگ ها از ماده ای طبیعی به نام پورین تشکیل شده اند که محصول جانبی پروتئین های حیوانی (گوشت، مرغ و ماهی) است.

 

در صورت داشتن چندین سنگ کلیه، آیا همه آنها از یک ماده تشکیل شده اند؟

اجزای تشکیل دهنده سنگ کلیه می تواند متفاوت باشد. سنگ های اگزالات کلسیم و اسید اوریک ممکن است همزمان در بدن فرد ایجاد شوند.

 

علائم سنگ کلیه چیست؟

• درد پشت یا پهلو. این درد می تواند به عنوان یک درد مبهم شروع شود که ممکن است موقت و متناوب باشد. همچنین می تواند شدید شود و منجر به مراجعه به اورژانس شود.
• داشتن حالت تهوع و یا استفراغ همراه با درد.
• دیدن خون در ادرار.
• احساس درد هنگام ادرار کردن.
• مشکل در دفع ادرار.
• تکرر ادرار.
• تب یا لرز.
• داشتن ادراری که بوی بد می دهد یا کدر به نظر می رسد.

 

علائم سنگ کلیه در کودکان چیست؟

شایع ترین علامت سنگ کلیه وجود خون در ادرار یا درد است. میزان دردی که کودک تجربه می کند و محل درد آن بستگی به محل قرارگیری سنگ و اندازه آن دارد. علائم دیگر عبارتند از:

• درد کولیکی شدید.
• ناتوانی در ادرار کردن (زمانی که سنگ مجرای ادراری را مسدود می کند).
• حالت تهوع / استفراغ.
• ادرار کدر و بدبو، تب، لرز یا ضعف که ممکن است نشانه یک عفونت جدی باشد.
• خون در ادرار.

بیشتر سنگ های کلیه کودکان در کلیه باقی می مانند اما تا یک سوم ممکن است از کلیه خارج شده و در حالب گیر کند. سنگ هایی که در کلیه باقی می مانند، اگرچه اغلب بدون درد هستند، می توانند منبع عفونت های دستگاه ادراری در کودکان باشند. آنهایی که در حالب قرار می گیرند می توانند درد کولیکی شدید ایجاد کنند.

 

چه چیزی باعث ایجاد سنگ کلیه می شود؟

سنگ کلیه از مواد موجود در ادرار تشکیل می شود. موادی که در سنگ ها ترکیب می شوند به طور معمول از سیستم ادراری شما عبور می کنند. دلیل تشکیل سنگ، مقدار ناکافی ادرار است که منجر به افزایش غلظت و تبلور مواد می شود و این مشکل از ننوشیدن آب کافی ایجاد می شود.

مواد تشکیل دهنده سنگ عبارتند از:

• کلسیم.
• اگزالات.
• اسید اوریک.
• فسفات.
• سیستین (نادر).
• زانتین (نادر).

 

سنگ کلیه چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک در مورد سابقه پزشکی شما صحبت می‌کند و احتمالاً تست هایی را تجویز می‌کند. این تست ها عبارتند از:

 

تست های تصویربرداری:

اشعه ایکس، سی تی اسکن و سونوگرافی که به پزشک کمک می کند اندازه، شکل، محل و تعداد سنگ های کلیه را ببیند.

 

آزمایش خون:

این آزمایش نشان می دهد که کلیه ها چقدر خوب کار می کنند، عفونت را بررسی می کند و مشکلات بیوشیمیایی که ممکن است منجر به سنگ کلیه شود را بررسی می کند.

 

آزمایش ادرار:

این آزمایش همچنین علائم عفونت را بررسی می کند و سطوح مواد تشکیل دهنده سنگ کلیه را بررسی می کند.

 

سنگ کلیه چگونه درمان می شود؟

پس از تشخیص، برخی از سنگ های کلیه کوچکتر ممکن است هنگام ادرار کردن از دستگاه ادراری خارج شوند. اگر پزشک تصمیم بگیرد که درمان را آغاز کند، بسته به شرایط بیمار، گزینه های درمانی شامل داروها و جراحی می شود.

داروها ممکن است برای موارد زیر تجویز شوند:

• ایبوپروفن برای تسکین درد یا اگر در بخش اورژانس هستید، یک بی حس کننده داخل وریدی.
  قبل از مصرف ایبوپروفن باید با پزشک خود در مورد مصرف آن مشورت کنید زیرا این دارو در صورت مصرف در حین حمله حاد سنگ کلیه، خطر نارسایی کلیه را افزایش می دهد، به ویژه در افرادی که سابقه بیماری کلیوی و بیماری های مرتبط مانند دیابت، فشار خون بالا و چاقی دارند.
• داروی ضدتهوع/استفراغ.
• داروهایی که معمولاً تجویز می شوند عبارتند از تامسولوسین (Flomax) و نیفدیپین (Adamant یا Procardia) که منجر به گشاد شدن حالب و دفع سنگ می شود.
• عمل جراحي.
  چهار نوع عمل جراحی برای درمان سنگ کلیه وجود دارد. سه مورد اول کم تهاجمی هستند، به این معنی که جراح از طریق یک سوراخ طبیعی (مانند مجرای ادرار) وارد بدن شما می شود یا یک برش کوچک ایجاد می کند.

 

اورتروسکوپی:

برای انجام این روش، ابزار کوچکی به نام یورتروسکوپ در مجرای ادرار، از طریق مثانه و داخل حالب وارد می شود. این ابزار سنگ های کلیه را شناسایی می کند و سپس آنها را در یک “سبد” جراحی بازیابی می کند یا با استفاده از لیزر آنها را می شکند. این تکه های کوچکتر از سنگ کلیه به راحتی می توانند از طریق دستگاه ادراری خارج شوند.

 

سنگ شکنی با موج شوک:

در این روش، امواج ضربه ای و پرانرژی از طریق آب به سنگ ها فرستاده می شود. امواج شوک سنگ ها را از هم جدا می کنند و سپس به راحتی می توانند از بدن خارج شوند.

 

نفرولیتوتومی از راه پوست:

هنگامی که سنگ کلیه را نمی توان به روش های دیگری درمان کرد، چه به دلیل وجود سنگ های زیاد، چه به دلیل بزرگی بیش از حد سنگ ها و یا به دلیل محل آنها، نفرولیتوتومی از راه پوست در نظر گرفته می شود.

در این روش، یک لوله مستقیماً از طریق یک برش کوچک در پشت وارد کلیه می شود.

سپس سنگ ها توسط دستگاه اولتراسوند شکسته شده و به بیرون ساکشن می شوند استنت مجرای ادرار بعد از عمل (یک لوله داخلی از کلیه به مثانه که یک هفته بعد برداشته می شود) قرار می گیرد.

بیماران معمولاً یک شب برای پیگیری وضعیت در بیمارستان نگه داشته می شوند.

 

جراحی سنگ باز:

در این جراحی از برش بلندتری استفاده می شود. در مقایسه با روش های کم تهاجمی، این روش به ندرت انجام می شود (0.3٪ تا 0.7٪ موارد).

 

کودکان برای سنگ کلیه چگونه درمان می شوند؟

اغلب سنگ کلیه کودکان را می توان با سنگ شکنی موج شوک (SWL) که یک روش کاملا غیر تهاجمی است، درمان کرد.

کودک تحت بیهوشی قرار می گیرد و امواج صوتی با فرکانس های خاص روی سنگ ها متمرکز می شود تا آنها را به قطعات کوچکی تبدیل کند که به راحتی در هنگام ادرار دفع شوند.

 

دفع سنگ کلیه چقدر طول می کشد؟

مدت زمانی که ممکن است برای دفع سنگ کلیه طول بکشد با توجه به شرایط مختلف متفاوت است.

سنگ کوچکتر از 4 میلی متر ممکن است در عرض یک تا دو هفته دفع شود. یک سنگ بزرگتر از 4 میلی متر ممکن است حدود دو تا سه هفته طول بکشد.

هنگامی که سنگ به مثانه می رسد، معمولا در عرض چند روز دفع می شود، اما ممکن است بیشتر طول بکشد، به خصوص در یک مرد مسن که پروستات بزرگ شده است.

با این حال، حتی اگر سنگ هنوز در حالب باشد، درد ممکن است کاهش یابد، بنابراین اگر در عرض چهار تا شش هفته سنگ را دفع نکردید، باید به پزشک مراجعه کنید.

 

راه های جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه چیست؟

راه های مختلفی برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه وجود دارد، از جمله:

• آب بنوشید، هر روز حداقل شش تا هشت لیوان بنوشید.
• نمک را محدود کنید.
• کاهش وزن.

پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که به پیشگیری از سنگ کلیه کمک می کند. نوع دارو به نوع سنگ شما بستگی دارد. داروی تجویز شده را طبق دستورالعمل مصرف کنید.

 

در صورت ابتلا به سنگ کلیه کلسیم اگزالاتی، آیا باید کلسیم را از رژیم غذایی خود حذف کنم؟

اگر از سنگ کلیه مبتنی بر کلسیم رنج می برید، ممکن است تصمیم بگیرید که مصرف غذاهای غنی از کلسیم را متوقف کنید. با این حال، این برعکس کاری است که باید انجام دهید. اگر سنگ‌های اگزالات کلسیمی دارید، توصیه می‌شود رژیم غذایی حاوی کلسیم بالاتر و اگزالات کمتر داشته باشید.

 

غذاهایی که کلسیم بالایی دارند عبارتند از:

• شیر گاو.
• ماست.
• پنیر.
• کلم بروکلی.
• کلم پیچ.
• آبمیوه های غنی شده با کلسیم
• لوبیا
• ماهی سالمون.

 

غذاهایی که سرشار از اگزالات هستند عبارتند از (این موارد را در رژیم غذایی خود کاهش دهید):

• اسفناج.
• ریواس.
• توت فرنگی.
• چای.
• نخود و لوبیا
• آجیل
• سبوس گندم.

همچنین نوشیدن مقدار زیادی مایعات برای رقیق شدن مواد موجود در ادرار مهم است.

 

آیا سنگ کلیه بزرگ می تواند باعث آسیب کلیه شود؟

آسیب ناشی از سنگ کلیه می تواند بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت باشد. سنگ بزرگتر ممکن است در حالب گیر کند و باعث ایجاد فشار شود.

این امر می تواند منجر به نارسایی کلیه شود و در بدترین حالت از کار افتادن کلیه را در پی داشته باشد.

احتمال عبور سنگ 1 سانتی متری کمتر از 10 درصد است و سنگ های بزرگتر از 1 سانتی متر معمولاً  از حالب عبور نمی کنند.

 

درد بعد از دفع سنگ کلیه چقدر طول می کشد؟

درد ناشی از دفع سنگ می تواند تا چند روز پس از دفع کامل باقی بماند. اما اگر درد بیش از یک هفته ادامه داشته باشد، آزمایش تصویربرداری (معمولا سونوگرافی) برای بررسی انسداد انجام می شود. ادامه دار شدن درد گاهی اوقات به دلیل بقایای سنگ است که هنوز دفع نشده است.

 

تفاوت کلیه درد ناشی از سنگ و عفونت کلیه و کمر درد

شایع ترین علائم و نشانه های سنگ کلیه مانند بسیاری از شرایط یا بیماری های دیگر است. در نتیجه، این علائم سنگ کلیه اغلب به اشتباه تشخیص داده می شوند یا به عنوان سایر بیماری ها تلقی می شوند.

شرایطی که ممکن است با سنگ کلیه اشتباه گرفته شود که علائم مشابهی دارند عبارتند از :

• آپاندیسیت
• کمردرد
• عفونت دستگاه ادراری (UTI)
• عفونت باکتریایی یا ویروسی دستگاه گوارش

بارزترین علائم سنگ کلیه درد شدید شکم یا کمر است. هنگامی که بیماران با علائم فوق به اورژانس مراجعه می کنند، ممکن است با آپاندیسیت یا کمردرد عمومی اشتباه گرفته شود.
آپاندیسیت التهاب آپاندیس بیمار است که در سمت راست و پایین شکم قرار دارد. برخی از علائم آپاندیسیت عبارتند از درد شدید شکم، حالت تهوع، استفراغ و انتشار درد به قسمت های مختلف زیر شکم. این علائم بسیار شبیه علائمی است که بیماران مبتلا به سنگ کلیه با آن مواجه می شوند.

سایر علائم مرتبط با سنگ کلیه را می توان با عفونت دستگاه ادراری (UTI) اشتباه گرفت. بیمارانی که سنگ کلیه دارند ممکن است خون در ادرار (هماچوری)، ادرار بدبو، درد شکم یا لگن و تکرر ادرار را داشته باشند. به طور مشابه، بیمارانی که عفونت ادراری فعال دارند، با درد زیر شکم، ادرار کدر یا خونی و تکرر ادرار مواجه خواهند شد.

علاوه بر این، به دلیل شروع ناگهانی درد شکمی که بیماران با سنگ کلیه تجربه می کنند، بیماران مبتلا به سنگ کلیه را می توان با مبتلایان به  عفونت های باکتریایی دستگاه گوارش اشتباه گرفت. بسیاری از بیماران تا زمانی که درد شدید و ناگهانی مرتبط با سنگ کلیه را تجربه نکنند، متوجه سنگ کلیه خود نخواهند شد. در نتیجه ممکن است با عفونت معده یا مسمومیت غذایی اشتباه گرفته شود. بیماران مبتلا به سنگ کلیه چنان درد شدیدی دارند که اغلب احساس تهوع یا استفراغ می کنند. تهوع و استفراغ نیز ممکن است در افراد مبتلا به عفونت معده و مسمومیت غذایی مشاهده شود.

 

منابع : urology | my.clevelandclinic