آهن (Fe) نقش زیادی در سلامت انسان دارد و افراد زیادی در معرض فقر آهن قرار میگیرند. بدن افراد بالغ سه تا پنج گرم آهن دارد که 40-30 درصد آن بهصورت ذخیره و بیشتر آن بهصورت هموگلوبین است.
آهن به دو فرم فریتین (در خون و سلولها) و هموسیدرین (در کبد) در بدن ذخیره میشود. در مغز استخوان و طحال نیز آهن وجود دارد. بدن از آهن بهطور صرفه جویانه استفاده کرده و آن را دوباره به گردش میاندازد.
وجود آهن برای فرآیندهای بسیار پیچیده ای که دائماً در سطح مولکولی بدن رخ می دهد و فرد را قادر به ادامه زندگی می کند ضروری است. اکسیژن رسانی در سراسر بدن تنها یکی از این فرآیندهاست.
بدن انسان برای تولید سلولهای خونی (گلبول قرمز) به آهن (Fe) نیاز دارد. جالب است بدانید که آهن، بخشی از هموگلوبین (رنگدانه سلولهای قرمز خون) است که به اکسیژن متصل میشود و انتقال اکسیژن را از ریهها به تمام سلولهای بدن آسان میکند. (هموگلوبین شامل هِم+گلوبین است که «هِم» بخش حاوی آهن است)
آهن در تبدیل قند خون به انرژی هم نقش دارد. با توجه به همین نکته است که انرژی حاصل از متابولیسم برای ورزشکاران مهم است زیرا عملکرد مطلوب عضلهها را حین تمرینها یا رقابتهای ورزشی تضمین میکند.
تولید آنزیمهایی که در شکلگیری سلولهای جدید، اسیدهای آمینه و انتقالدهندههای عصبی دارای نقش مهمی هستند نیز به وجود مولکول آهن بستگی دارد. این نکته خصوصاً برای افرادی که رقابتهای ورزشی حرفهای را دنبال میکنند یا به ورزشهای سنگین علاقهمند هستند، مهم است.
سیستم ایمنی بدن برای عملکرد طبیعی خودش به مولکول آهن وابسته است. بهعلاوه، دریافت آهن به عملکرد شناختی طبیعی در کودکان کمک میکند.
کم خونی ناشی از فقر آهن نوعی کم خونی است که زمانی رخ می دهد که بدن دچار کمبود آهن باشد و شایع ترین نوع کم خونی است.
افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن خفیف تا متوسط ممکن است علائمی نداشته باشند.
کم خونی ناشی از فقر آهن شدید ممکن است باعث علائم رایج کم خونی مانند خستگی، تنگی نفس یا درد قفسه سینه شود.
علائم دیگر عبارتند از: سرگیجه یا سبکی سر، دست و پاهای سرد، پوست رنگ پریده
بدن شما برای تولید گلبول های قرمز سالم به آهن نیاز دارد. شرایطی که خطر کم خونی ناشی از فقر آهن را افزایش می دهد شامل موارد زیر است:
وقتی خون از دست می دهید، آهن را از دست می دهید. از دست دادن خون می تواند به روش های مختلفی رخ دهد:
برخی شرایط یا داروها می توانند توانایی بدن در جذب آهن را کاهش دهند و منجر به کم خونی فقر آهن شوند. این شرایط عبارتند از:
اگر بتوانید علل از دست دادن خون یا مشکلات جذب آهن که می تواند منجر به بیماری شود را درمان کنید، کم خونی ناشی از فقر آهن قابل پیشگیری است.
همچنین همیشه ایده خوبی است که با حفظ یک رژیم غذایی سالم که شامل منابع خوب آهن و ویتامین C باشد، به بدن کمک کنید سطح آهن را در جایی که نیاز دارد حفظ کند.
به طور کلی، رژیمی که شامل لوبیا، میوه های خشک، تخم مرغ، گوشت قرمز بدون چربی، ماهی قزل آلا، نان ها و غلات غنی شده با آهن، نخود فرنگی، سبزیجات با برگ سبز تیره باشد، سطح آهن مورد نیاز بدن را تامین می کند.
غذاهای غنی از ویتامین C مانند پرتقال، توت فرنگی و گوجه فرنگی به جذب آهن در بدن کمک می کنند.
اطمینان حاصل کنید که کودکان به اندازه کافی غذاهای جامد و غنی از آهن مصرف می کنند.
نیاز بدن به آهن در طول زندگی متفاوت است. مقدار توصیه شده روزانه آهن به سن، جنس و باردار بودن یا شیردهی بستگی دارد. در شرایطی مثل رشد و بارداری میزان نیاز به آهن بیشتر است.
مصرف روزانه توصیه شده آهن (Fe) برای کودکان و بزرگسالان |
||||
سن | مرد | زن | بارداری | شیر دادن |
تولد تا 6 ماهگی | 0.27 میلی گرم | 0.27 میلی گرم | ||
7 تا 12 ماه | 11 میلی گرم | 11 میلی گرم | ||
1 تا 3 سال | 7 میلی گرم | 7 میلی گرم | ||
4 تا 8 سال | 10 میلی گرم | 10 میلی گرم | ||
9 تا 13 سال | 8 میلی گرم | 8 میلی گرم | ||
14 تا 18 سال | 11 میلی گرم | 15 میلی گرم | 27 میلی گرم | 10 میلی گرم |
19 تا 50 سال | 8 میلی گرم | 8 میلی گرم | 27 میلی گرم | 9 میلی گرم |
51 یا بیشتر | 8 میلی گرم | 8 میلی گرم |
برای کمک به تشخیص کم خونی فقر آهن، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی شمارش کامل خون (CBC)، سطح هموگلوبین، سطح آهن خون و سطح فریتین تجویز کند. پزشک ممکن است به شما بگوید که سطح آهن در خون شما پایین است. همچنین ممکن است پزشک به شما بگوید که کم خونی همراه با کمبود آهن دارید.
محدوده نرمال و کمبود آهن (Fe) در بزرگسالان |
||
Iron | نرمال | نارسایی کمبود آهن |
10 تا 30 | کمتر از 10 | |
Ferritin | مرد : 40 تا 300 زن : 20 تا 200 |
کمتر از 10 |
برای درمان کم خونی فقر آهن می توان از چندین روش درمانی استفاده کرد.
کم خونی فقر آهن تشخیص داده نشده یا درمان نشده می تواند عوارض جدی مانند خستگی، سردرد، سندرم پای بی قرار، مشکلات قلبی، عوارض بارداری و کاهش رشد در کودکان ایجاد کند.
همچنین می تواند سایر بیماری های مزمن را بدتر کند یا اثربخشی درمان آنها را کاهش دهد.
منابع: