نقش آهن (Fe) در بدن چیست؟

آهن (Fe) نقش زیادی در سلامت انسان دارد و افراد زیادی در معرض فقر آهن قرار می‌گیرند. بدن افراد بالغ سه تا پنج گرم آهن دارد که 40-30 درصد آن به‌صورت ذخیره و بیشتر آن به‌صورت هموگلوبین است.
آهن به دو فرم فریتین (در خون و سلول‌ها) و هموسیدرین (در کبد) در بدن ذخیره می‌شود. در مغز استخوان و طحال نیز آهن وجود دارد. بدن از آهن به‌طور صرفه جویانه استفاده کرده و آن را دوباره به گردش می‌اندازد.
وجود آهن برای فرآیندهای بسیار پیچیده ای که دائماً در سطح مولکولی بدن رخ می دهد و فرد را قادر به ادامه زندگی می کند ضروری است. اکسیژن رسانی در سراسر بدن تنها یکی از این فرآیندهاست.
بدن انسان برای تولید سلول‌های خونی (گلبول قرمز) به آهن (Fe) نیاز دارد. جالب است بدانید که آهن، بخشی از هموگلوبین (رنگ‌دانه سلول‌های قرمز خون) است که به اکسیژن متصل می‌شود و انتقال اکسیژن را از ریه‌ها به تمام سلول‌های بدن آسان می‌کند. (هموگلوبین شامل هِم+گلوبین است که «هِم» بخش حاوی آهن است)
آهن در تبدیل قند خون به انرژی هم نقش دارد. با توجه به همین نکته است که انرژی حاصل از متابولیسم برای ورزشکاران مهم است زیرا عملکرد مطلوب عضله‌ها را حین تمرین‌ها یا رقابت‌های ورزشی تضمین می‌کند.
تولید آنزیم‌هایی که در شکل‌گیری سلول‌های جدید، اسیدهای آمینه و انتقال‌دهنده‌های عصبی دارای نقش مهمی هستند نیز به وجود مولکول آهن بستگی دارد. این نکته خصوصاً برای افرادی که رقابت‌های ورزشی حرفه‌ای را دنبال می‌کنند یا به ورزش‌های سنگین علاقه‌مند هستند، مهم است.
سیستم ایمنی بدن برای عملکرد طبیعی خودش به مولکول آهن وابسته است. به‌علاوه، دریافت آهن به عملکرد شناختی طبیعی در کودکان کمک می‌کند.

منظور از کم خونی فقر آهن چیست؟

کم خونی ناشی از فقر آهن نوعی کم خونی است که زمانی رخ می دهد که بدن دچار کمبود آهن باشد و شایع ترین نوع کم خونی است.

علائم کم خونی فقر آهن چیست؟

افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن خفیف تا متوسط ​​ممکن است علائمی نداشته باشند.
کم خونی ناشی از فقر آهن شدید ممکن است باعث علائم رایج کم خونی مانند خستگی، تنگی نفس یا درد قفسه سینه شود.
علائم دیگر عبارتند از: سرگیجه یا سبکی سر، دست و پاهای سرد، پوست رنگ پریده

علت کم خونی فقر آهن چیست؟

بدن شما برای تولید گلبول های قرمز سالم به آهن نیاز دارد. شرایطی که خطر کم خونی ناشی از فقر آهن را افزایش می دهد شامل موارد زیر است:
وقتی خون از دست می دهید، آهن را از دست می دهید. از دست دادن خون می تواند به روش های مختلفی رخ دهد:

• خونریزی مجاری ادراری
• جراحات تروماتیک یا جراحی
• قاعدگی های شدید یا خونریزی در هنگام زایمان
• استفاده منظم از داروهایی مانند آسپرین یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDS) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن که می توانند باعث خونریزی گوارشی شوند.
• خونریزی در دستگاه گوارش (دستگاه GI) ناشی از بیماری التهابی روده، زخم، سرطان روده بزرگ، یا سایر اختلالات گوارشی مانند بیماری سلیاک است.

مشکلات جذب آهن :

برخی شرایط یا داروها می توانند توانایی بدن در جذب آهن را کاهش دهند و منجر به کم خونی فقر آهن شوند. این شرایط عبارتند از:

• برخی از شرایط ژنتیکی نادر که از جذب آهن در روده جلوگیری می کند یا توقف خونریزی را دشوارتر می کند.
• ورزش‌های استقامتی، که می‌تواند باعث از دست دادن آهن در ورزشکاران از طریق دستگاه گوارش و از طریق تجزیه گلبول‌های قرمز شود.
• شرایط روده ای و گوارشی، مانند بیماری سلیاک، کولیت اولسراتیو، بیماری کرون و عفونت هلیکوباکتر پیلوری
• جراحی روی معده و روده، از جمله جراحی کاهش وزن
• بیماری کلیوی: افرادی که به بیماری کلیوی مبتلا هستند به اندازه کافی ماده ای به نام اریتروپویتین نمی سازند. بدن برای تولید گلبول های قرمز به اریتروپویتین نیاز دارد. در صورت ابتلا به بیماری کلیوی، پزشک ممکن است اریتروپویتین را تجویز کند.
• شرایط طولانی مدتی که منجر به التهاب می شود: این شرایط شامل نارسایی احتقانی قلب یا چاقی است که می تواند تنظیم و استفاده از آهن را برای بدن دشوار کند.
• گاهی اوقات در صورت عدم دریافت آهن کافی در رژیم غذایی، کودکان خردسال ممکن است دچار کم خونی ناشی از فقر آهن شوند. این معمولا بین 9 ماهگی تا 1 سالگی اتفاق می افتد، زیرا کودک در حال گذار به خوردن غذاهای کامل است.

چگونه از کم خونی ناشی از فقر آهن پیشگیری کنیم؟

اگر بتوانید علل از دست دادن خون یا مشکلات جذب آهن که می تواند منجر به بیماری شود را درمان کنید، کم خونی ناشی از فقر آهن قابل پیشگیری است.
همچنین همیشه ایده خوبی است که با حفظ یک رژیم غذایی سالم که شامل منابع خوب آهن و ویتامین C باشد، به بدن کمک کنید سطح آهن را در جایی که نیاز دارد حفظ کند.
به طور کلی، رژیمی که شامل لوبیا، میوه های خشک، تخم مرغ، گوشت قرمز بدون چربی، ماهی قزل آلا، نان ها و غلات غنی شده با آهن، نخود فرنگی، سبزیجات با برگ سبز تیره باشد، سطح آهن مورد نیاز بدن را تامین می کند.
غذاهای غنی از ویتامین C مانند پرتقال، توت فرنگی و گوجه فرنگی به جذب آهن در بدن کمک می کنند.
اطمینان حاصل کنید که کودکان به اندازه کافی غذاهای جامد و غنی از آهن مصرف می کنند.

چه مقدار آهن در روز نیاز است؟

نیاز بدن به آهن در طول زندگی متفاوت است. مقدار توصیه شده روزانه آهن به سن، جنس و باردار بودن یا شیردهی بستگی دارد. در شرایطی مثل رشد و بارداری میزان نیاز به آهن بیشتر است.

کم خونی فقر آهن چگونه تشخیص داده می شود؟

برای کمک به تشخیص کم خونی فقر آهن، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی شمارش کامل خون (CBC)، سطح هموگلوبین، سطح آهن خون و سطح فریتین تجویز کند. پزشک ممکن است به شما بگوید که سطح آهن در خون شما پایین است. همچنین ممکن است پزشک به شما بگوید که کم خونی همراه با کمبود آهن دارید.

 کم خونی ناشی از فقر آهن چگونه درمان می شود؟

برای درمان کم خونی فقر آهن می توان از چندین روش درمانی استفاده کرد.

• مکمل های آهن که به آنها قرص آهن یا آهن خوراکی نیز گفته می شود، به افزایش آهن در بدن کمک می کند. این رایج ترین درمان برای کم خونی فقر آهن است. اغلب سه تا شش ماه طول می کشد تا سطح آهن شما بهبود یابد. ممکن است پزشک از شما بخواهد که در دوران بارداری مکمل آهن مصرف کنید. در صورت داشتن عوارض جانبی مانند طعم بد فلزی، استفراغ، اسهال، یبوست یا ناراحتی معده با پزشک خود صحبت کنید. پزشک ممکن است مصرف مکمل همراه با غذا، کاهش دوز یا مصرف نوع دیگری از مکمل آهن را توصیه کند.
• آهن داخل وریدی یا IV گاهی اوقات برای وارد کردن آهن از طریق رگ به بدن شما استفاده می شود که به افزایش سطح آهن در خون کمک می کند. اغلب فقط یک یا چند جلسه طول می کشد تا سطح آهن شما بازیابی شود. افرادی که کم خونی فقر آهن جدی دارند یا دارای شرایط طولانی مدت هستند، احتمال بیشتری دارد که آهن IV دریافت کنند. عوارض جانبی شامل استفراغ یا سردرد بلافاصله پس از درمان است، اما معمولاً ظرف یک یا دو روز از بین می روند.
• داروهایی مانند عامل محرک اریتروپوئزیس (esa) به مغز استخوان کمک می کند تا گلبول های قرمز بیشتری تولید کند. این داروها معمولا همراه با آهن درمانی در افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن و سایر بیماری های مزمن (طولانی مدت) مانند بیماری کلیوی استفاده می شود.
• تزریق خون به سرعت باعث افزایش میزان گلبول های قرمز و آهن در خون می شود. می توان از آن برای درمان کم خونی فقر آهن استفاده کرد.
  غذاهای غنی از ویتامین C می توانند به جذب آهن در بدن کمک کنند. برخی از غذاها مانند چای سیاه می توانند جذب آهن را کاهش دهند.

اگر کم خونی ناشی از فقر آهن درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟

کم خونی فقر آهن تشخیص داده نشده یا درمان نشده می تواند عوارض جدی مانند خستگی، سردرد، سندرم پای بی قرار، مشکلات قلبی، عوارض بارداری و کاهش رشد در کودکان ایجاد کند.
همچنین می تواند سایر بیماری های مزمن را بدتر کند یا اثربخشی درمان آنها را کاهش دهد.

منابع:

• • • https://www.mayoclinic.org/
    • http://labdiagnosis.ir/