بلوغ چیست؟

بلوغ زمانی است که بچه ها از نظر جسمی و عاطفی به مردان و زنان جوان تبدیل می شوند. معمولاً در نوجوانی این اتفاق می افتد:

•     در دختران، میانگین سنی 10 سال است.
•     در پسران، میانگین سنی 11 سال است.

بلوغ زودرس چیست؟

بلوغ پدیده‌ای طبیعی درروند تکاملی زندگی هر فرد است و زمانی اتفاق می‌افتد که هورمون‌های ترشح‌شده از غدد جنسی (بیضه و تخمدان) افزایش یابد و این افزایش هورمون‌های جنسی به دنبال افزایش هورمون‌های هیپوفیزی می‌باشد که به‌نوبه خود تحت تأثیر هورمون پیشتاز ترشح‌شده از هیپوتالاموس است.

در نتیجه این افزایش سطح هورمونی، تغییراتی در ظاهر بلوغ ایجاد می شود و اگر این تغییرات قبل از 7 یا 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران ظاهر شود، بلوغ زودرس نامیده می شود. بلوغ زودرس نه تنها باعث علائم جنسی ثانویه می شود، بلکه باعث افزایش رشد قد و سن استخوانی می شود و منجر به بسته شدن زودرس اپی فیز و کوتاهی قد می شود. لازم به ذکر است که شیوع و میزان ابتلا در دختران بیشتر از پسران است.

انواع بلوغ زودرس:

بلوغ زودرس به دو گروه اصلی بلوغ زودرس حقیقی (مرکزی) و بلوغ زودرس کاذب یا محیطی تقسیم می شود.

بلوغ زودرس حقیقی با فعال شدن محور بلوغ (غدد هیپوتالاموس، هیپوفیزو غدد جنسی) همراه است و ممکن است عوامل پاتولوژیک مغزی مانند غدد مغزی، التهاب و عفونت، ضربه، شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و یا در بعضی موارد کم کاری تیروئید عامل ایجادکننده آن باشد و یا علل آن ناشناخته (ایدیوپاتیک) باشد.
این نوع بلوغ در بیش از 80% از دختران (جنس مؤنث) اغلب ناشناخته یا ایدوپاتیک و در بیش از 50% پسران (جنس مذکر) با علت زمینه‌ای شناخته‌شده همراه می‌باشد.

بلوغ محیطی یا کاذب در اثر ترشح هورمون های جنسی بدون تحریک گنادوتروپین هیپوفیز ایجاد می شود و علل آن عبارتند از:

• ترشح غیرطبیعی گنادوتروپین ها (تومورهای مولد hCG در پسرها)
• ترشح هورمون‌های جنسی (هایپرپلازی مادرزادی آدرنال، تومور آدرنال یا گناد)
• جهش‌هایی که بر روی تولید هورمون‌های گنادی تأثیر می‌گذارند (جهش‌های فعال‌کننده گیرنده LH در پسرها و جهش‌های فعال‌کننده پروتئین G در سندرم مک کیون آلبرایت)
• کم‌کاری یا هایپوتیروئیدی مزمن به علت اثر تحریکی TSH برگیرنده FSH در تخمدان که این سندرم به‌وسیله درمان مناسب با هورمون‌های تیروئیدی بهبود می‌یابد.

علائم بلوغ زودرس در دختران

• رشد سینه قبل از 7 یا 8 سالگی
• شروع قاعدگی قبل از 10 سالگی
• رشد سریع قد (یک جهش رشد) قبل از 7 یا 8 سالگی

علائم بلوغ زودرس قبل از 9 سالگی در پسران

• بزرگ شدن بیضه ها یا آلت تناسلی
• رشد سریع قد (یک جهش رشد)

نشانه های بلوغ زودرس احتمالی

در دختران و پسران، برخی از این موارد می توانند نشانه های بلوغ زودرس احتمالی باشند، اما گاهی اوقات طبیعی هستند:

• رشد موهای ناحیه تناسلی، زیر بغل یا صورت
• تغییر صدا
• آکنه

چه عواملی باعث بلوغ زودرس می شود؟

شروع بلوغ معمولاً توسط هیپوتالاموس آغاز می شود. این ناحیه از مغز به غده هیپوفیز (غده ای به اندازه نخود در نزدیکی قاعده مغز) سیگنال ترشح هورمون هایی را می دهد که تخمدان ها (در دختران) یا بیضه ها (در پسران) را برای تولید هورمون های جنسی تحریک می کنند.

• در بیشتر موارد، به خصوص در دختران، بلوغ زودرس به این دلیل است که مغز سیگنال‌ها را زودتر از آنچه باید ارسال می‌کند. هیچ مشکل پزشکی یا محرک دیگری وجود ندارد.
• به ندرت، بلوغ زودرس ناشی از یک مشکل جدی تر، مانند تومور یا ضربه است.
• کودکانی که به طور قابل توجهی اضافه وزن دارند، بیشتر در معرض خطر بلوغ زودرس هستند.
• مشکلات تیروئید یا اختلالات تخمدان نیز می تواند باعث بلوغ زودرس شود. در این موارد معمولا علائم دیگری ظاهر می شود که نشان دهنده مشکل جدی تری است.
• بلوغ زودرس در پسران کمتر دیده می شود و اغلب با مشکل پزشکی دیگری همراه است. در حدود 5 درصد از پسران، این بیماری ارثی است.
• برخی از دختران بسیار جوان (معمولاً از 6 ماه تا 3 سال) ممکن است رشد سینه را نشان دهند که بعداً ناپدید می شود یا ممکن است بدون سایر تغییرات فیزیکی بلوغ ادامه یابد. به این حالت تلارش زودرس (thee-LAR-kee) می گویند و معمولاً مشکلات پایداری ایجاد نمی کند.
• به طور مشابه، برخی از دختران و پسران ممکن است رشد اولیه موهای ناحیه تناسلی و یا زیر بغل یا بوی بدن داشته باشند که به سایر تغییرات در رشد جنسی مرتبط نیست. این آدرنارک زودرس (ah-druh-NAR-kee) نامیده می شود.
• این کودکان ممکن است برای رد کردن بلوغ زودرس “واقعی” به پزشک خود مراجعه کنند. اما اکثر آنها نیازی به درمان ندارند و سایر علائم بلوغ را که در سنین عادی قابل انتظار است نشان می دهند.

عوارض بلوغ زودرس بر کودکان

• کودکان مبتلا به بلوغ زودرس ممکن است در ابتدا به سرعت رشد کنند و از همسالان خود بلندتر باشند.
  اما از آنجایی که استخوان‌های آن‌ها سریع‌تر از حد طبیعی بالغ می‌شوند، ممکن است رشدشان خیلی زود متوقف شود و در بزرگسالی کوتاه‌تر از حد متوسط باشند.
  درمان زودهنگام بلوغ زودرس، به ویژه زمانی که در کودکان بسیار کم سن اتفاق می افتد، می تواند به رشد قد آنها نسبت به زمان بدون درمان کمک کند.
• بلوغ زودرس می تواند از نظر عاطفی و اجتماعی برای کودکان سخت باشد.
  به عنوان مثال، دخترانی که بلوغ زودرس دارند ممکن است خجالت بکشند زیرا پریود یا بزرگ شدن سینه آنها زودتر از سایر همسالانشان اتفاق می افتد.
  ممکن است به دلیل اینکه مسن تر به نظر می رسند با آنها متفاوت رفتار شود.
• حتی ممکن است احساسات و رفتار در کودکان با بلوغ زودرس تغییر کند.
  دختران ممکن است بدخلق و تحریک پذیر شوند. پسرها می توانند پرخاشگرتر شوند و همچنین میل جنسی نامناسب برای سن آنها ایجاد می شود.

چگونه والدین می توانند کمک کنند؟

به کودک خود توضیحی ساده و واقعی در مورد آنچه اتفاق می افتد بدهید. توضیح دهید که این تغییرات برای بچه های بزرگتر و نوجوانان طبیعی است، اما بدن او کمی زود شروع به رشد کرده است. فرزند خود را در مورد درمان و آنچه در طول مسیر رخ می دهد، آگاه کنید.
همچنین مراقب علائمی باشید که ممکن است از نظر عاطفی بر فرزند شما تأثیر بگذارد. علائم هشدار دهنده رایجی که باید با پزشک خود در میان بگذارید عبارتند از:

• افسردگی
• نمرات ضعیف
• مشکلات در مدرسه
• از دست دادن علاقه به فعالیت های روزانه

نحوه واکنش والدین می تواند بر رفتار خوب کودکان تأثیر بگذارد. برای ترویج تصویر بدنی سالم و عزت نفس قوی:

• از اظهار نظر در مورد ظاهر کودک خودداری کنید.
• برای موفقیت در مدرسه یا ورزش او را ستایش کنید.
• از علایق فرزندتان حمایت کنید.

جلوگیری

برخی از عوامل خطر بلوغ زودرس، مانند جنسیت و قومیت، قابل اجتناب نیستند. اما کارهایی وجود دارد که می توانید برای کاهش احتمال بلوغ زودرس فرزندتان انجام دهید. از جمله:

• دور نگه داشتن کودک از منابع خارجی استروژن و تستوسترون – مانند داروهای تجویزی برای بزرگسالان در خانه یا مکمل های غذایی حاوی استروژن یا تستوسترون
• تشویق فرزندتان به حفظ وزن مناسب

تشخیص بلوغ زودرس

برای تشخیص بلوغ زودرس، پزشک اقدامات زیر را انجام می دهد:

• بررسی سابقه پزشکی کودک و خانواده
• معاینه فیزیکی
• آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون
• عکسبرداری با اشعه ایکس از دست و مچ دست کودک. این اشعه ایکس می تواند به پزشک کمک کند تا سن استخوان های کودک را تعیین کند، که نشان می دهد استخوان ها خیلی سریع رشد می کنند یا خیر.

آزمایش‌های خون بلوغ زودرس

این آزمایش‌ها شامل تست‌های هورمونی می‌باشد.

• آزمایش هورمون FSH:

FSH یا هورمون محرک فولیکول، هورمونی است که در تولیدمثل در مردان و زنان نقش دارد. افزایش غیر طبیعی این هورمون در اوایل بلوغ مشاهده می شود.

• آزمایش هورمون LH:

هورمون LH یا هورمن لوتئینه کننده در تولیدمثل نقش دارد. این هورمون در رشد و بلوغ اندام‌های جنسی و ایجاد صفات ثانویه جنسی مؤثر می‌باشد. همچنین منجر به آزاد شدن تخمک از تخمدان (تخمک گذاری) در زنان یا تولید و ترشح تستوسترون در مردان می شود. افزایش غیر طبیعی این هورمون در اوایل بلوغ مشاهده می شود.

• آزمایش هورمون تستوسترون (Testosterone):

تستوسترون هورمون اصلی جنسی در مردان است و در دوران بلوغ در پسران افزایش می یابد. عامل اصلی و مسئول بروز صفات جسمی (فیزیکی) مردانه در این دوران به شمار می‌آید. تستوسترون در خون مردان و زنان وجود دارد. این آزمایش برای بررسی و تشخیص بلوغ زودرس انجام می شود.

• آزمایش هورمون 17-هیدروکسی پروژسترون (OH Progesterone-17):

این هورمون به عنوان بخشی از فرآیند تولید کورتیزول توسط غدد فوق کلیوی، تخمدان ها، بیضه ها و جفت تولید می شود و با آنزیم ها و پروتئین های خاصی به کورتیزول تبدیل می شود. سطوح بالای این هورمون در خون نشان دهنده یک بیماری ژنتیکی به نام هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) است که در آن تولید کورتیزول و آلدوسترون کاهش یافته و تولید هورمون مردانه (آندروژن) افزایش می یابد. این آزمایش برای بررسی سندرم پیش از قاعدگی PCOS، بلوغ زودرس، ناباروری و همچنین به عنوان یکی از تست های غربالگری نوزادان انجام می شود.

• هورمون رشد یا GH:

غده هیپوفیز هورمون رشد یا سوماتروپین (Somatropin) تولید می کند و در تنظیم رشد اندام های مختلف بدن از بدو تولد تا پایان بلوغ نقش دارد. این کمبود هورمون در مردان جوانی ظاهر می شود که بلوغ جنسی، کوتاهی قد یا سایر نقایص رشدی دارند. از این تست برای تشخیص بلوغ زودرس نیز استفاده می شود.

• استرادیول:

استرادیول یکی از اصلی ترین هورمون های جنسی در زنان است. این هورمون رشد رحم و سینه را در زنان تحریک می کند. هورمن استرادیول در مردان به میزان بسیار کمتری، در رشد مؤثر است. سطوح بالای استرادیول می تواند نشان دهنده بلوغ زودرس در دختران و بلوغ تاخیری در پسران باشد.

تعیین نوع بلوغ زودرس

همچنین پزشک برای تشخیص نوع بلوغ زودرس آزمایش تحریک هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) را تجویز می کند.

در این آزمایش، پزشک یک نمونه خون می گیرد و سپس به کودک شما دارویی می دهد که حاوی هورمون GnRH است.
سپس نمونه های خون بیشتری در یک دوره زمانی گرفته می شود تا تعامل هورمون ها در بدن کودک بررسی شود.
در کودکان مبتلا به بلوغ زودرس مرکزی، GnRH باعث افزایش سطح سایر هورمون ها می شود. در کودکان مبتلا به بلوغ زودرس محیطی، سطح سایر هورمون ها ثابت می ماند.

آزمایشات اضافی برای بلوغ زودرس مرکزی

• MRI مغز معمولاً برای کودکانی که دارای بلوغ زودرس مرکزی هستند انجام می شود تا مشخص شود که آیا هر گونه ناهنجاری مغزی باعث شروع زودرس بلوغ می شود یا خیر.
• در صورت مشاهده علائم (کم کاری تیروئید)، مانند خستگی، کندی، افزایش حساسیت به سرما، یبوست، کاهش عملکرد مدرسه یا پوست رنگ پریده و خشک، پزشک ممکن است آزمایش تیروئید را توصیه کند.

آزمایشات اضافی برای بلوغ زودرس محیطی

آزمایش‌های دیگری نیز برای کودکان مبتلا به بلوغ زودرس محیطی برای یافتن علت وضعیت آنها ضروری است. برای مثال، پزشک ممکن است آزمایش‌های خون اضافی را برای بررسی سایر سطوح هورمونی انجام دهد.
در دختران، ممکن است یک سونوگرافی برای بررسی کیست یا تومور تخمدان انجام دهد.

منابع : civilica | kidshealth