هورمون محرک فولیکول یا FSH یکی از هورمون های گنادوتروپ است. هورمون گنادوتروپ دیگر هورمون لوتئینیزه کننده یا LH می باشد. هر دو توسط غده هیپوفیز وارد جریان خون می شوند. هورمون محرک فولیکول یکی از هورمون‌های ضروری برای رشد، بلوغ و عملکرد تخمدان‌های زنان و بیضه‌های مردان است. در زنان، این هورمون رشد فولیکول های تخمدان را در تخمدان قبل از آزاد شدن تخمک از یک فولیکول در زمان تخمک گذاری تحریک می کند. همچنین تولید استرادیول از تخمدان ها را افزایش می دهد.
در مردان، هورمون محرک فولیکول بر روی سلول های سرتولی بیضه ها عمل می کند تا تولید اسپرم (اسپرماتوژنز) را تحریک کند.
هورمون محرک فولیکول چگونه کنترل می شود؟
تولید و ترشح هورمون محرک فولیکول توسط تعدادی از هورمون های آزاد شده توسط تخمدان ها و بیضه ها تنظیم می شود. این سیستم محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-گناد (HPG) نامیده می شود. هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) از هیپوتالاموس آزاد می شود و به گیرنده های غده هیپوفیز قدامی متصل می شود تا هم سنتز و هم ترشح هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین کننده (LH) را تحریک کند.
طبق تعریف هورمون، هورمون تحریک کننده فولیکول آزاد شده توسط جریان خون حمل می شود و به گیرنده های موجود در بیضه ها و تخمدان ها متصل می شود.
در زنان، زمانی که سطح FSH در اواخر چرخه قاعدگی کاهش می یابد این کاهش توسط هیپوتالاموس که هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) بیشتری تولید می کند، حس می شود که به نوبه خود غده هیپوفیز را تحریک می کند تا هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین کننده (LH) بیشتری تولید کند و این هورمون ها را در جریان خون آزاد کند. افزایش هورمون محرک فولیکول باعث تحریک رشد فولیکول در تخمدان می شود.
همانطور که فولیکول های تخمدان رشد می کنند، مقدار فزاینده ای استرادیول و اینهیبین تولید می کنند. به نوبه خود، این هورمون ها روی هیپوتالاموس و غده هیپوفیز برای کاهش ترشح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین و هورمون محرک فولیکول (فیدبک منفی) عمل می کنند. این امر باعث کاهش FSH می شود که از رشد فولیکول های بیش از حد در هر چرخه جلوگیری می کند. بزرگترین فولیکول برای رشد کمتر به FSH وابسته است و حتی در صورت کاهش سطح FSH قادر به ادامه رشد است. با این حال، فولیکول های کوچکتر دیگر نمی توانند زنده بمانند، زیرا سطح FSH به دلیل عملکرد تنظیمی منفی کاهش می یابد و ظهور یک فولیکول غالب را امکان پذیر می کند.
همانطور که این فولیکول رشد می کند، استروژن بیشتری تولید می کند که باعث افزایش هورمون لوتئین کننده و هورمون محرک فولیکول (مثبت) از غده هیپوفیز می شود. این افزایش LH منجر به آزاد شدن تخمک از فولیکول می شود که به طور خلاصه، در طول هر چرخه قاعدگی، ترشح هورمون محرک فولیکول در نیمه اول چرخه (فاز فولیکولی) افزایش می یابد که باعث تحریک رشد فولیکولی در تخمدان می شود. پس از تخمک گذاری، فولیکول پاره شده جسم زردی را تشکیل می دهد که سطوح بالایی از پروژسترون (فاز لوتئال) تولید می کند. در پایان چرخه جسم زرد تجزیه می شود، تولید پروژسترون کاهش می یابد و چرخه قاعدگی بعدی شروع می شود زیرا سطح هورمون محرک فولیکول دوباره شروع به افزایش می کند.
در منزل آزمایش دهید (ویژه تهران)
بدون نیاز به حضور در آزمایشگاه، در سریع ترین زمان در منزل یا محل کار خود آزمایش دهید.
در مردان، تولید هورمون محرک فولیکول توسط سطوح اینهیبین در گردش تنظیم می شود. اگر اسپرم زایی مختل شود، این امر منجر به تولید کمتر اینهیبین توسط بیضه ها می شود. عمل معمول اینهیبین مهار ترشح FSH از غده هیپوفیز است. بنابراین، اختلال در اسپرم زایی منجر به اینهیبین کمتر و در نتیجه افزایش ترشح FSH از غده هیپوفیز می شود.
سطح تستوسترون در بیضه ها نیز برای تولید اسپرم مورد نیاز است. این تولید تستوسترون در بیضه ها با عمل هورمون لوتئین کننده تحریک می شود. این کنترل (فیدبک منفی) تستوسترون بر ترشح LH و اسپرماتوژنز بر ترشح اینهیبین تضمین می کند که تولید اسپرماتوژنز و استروئیدهای جنسی ثابت می ماند. تستوسترون اضافی در بدن (به عنوان مثال پس از مصرف داروهای مشابه تستوسترون اضافی به منظور تحریک رشد عضلانی) می تواند منجر به سطوح پایین FSH و LH شود و در نتیجه اسپرم زایی را مختل کند.
با توجه به اهمیت این هورمون و سایر هورمون هایی که در چرخه قاعدگی و تولید اسپرم دخیل هستند آزمایشگاه پارس طب امکان انجام این تست ها را با بالاترین حساسیت و دقت برای شما دوست عزیز فراهم آورده است کافیست با ما تماس بگیرید.
عوارض افزایش هورمون FSH
اغلب، افزایش سطح هورمون محرک فولیکول نشانه ای از عملکرد نادرست در تخمدان یا بیضه است. اگر غدد جنسی به دلیل از دست دادن بازخورد منفی در غده هیپوفیز، استروژن، تستوسترون و یا اینهیبین کافی را ایجاد نکنند، سطح هورمون محرک فولیکول و هورمون لوتئین کننده افزایش می یابد. این وضعیت هیپوگنادیسم هیپر گنادو تروپیک نامیده می شود و با نارسایی اولیه تخمدان یا نارسایی بیضه همراه است. این حالت در شرایطی مانند سندرم کلاین فلتر در مردان و سندرم ترنر در زنان دیده می شود.
سطح هورمون محرک فولیکول نیز به طور طبیعی در زنان قبل از یائسگی شروع به افزایش می‌کند که نشان دهنده کاهش عملکرد تخمدان‌ها و کاهش تولید استروژن و اینهیبین است.
شرایط هیپوفیزی بسیار نادری وجود دارد که می تواند سطح هورمون محرک فولیکول را در جریان خون افزایش دهد. این امر بر حلقه بازخورد منفی طبیعی غلبه می کند و (به ندرت) می تواند باعث سندرم تحریک بیش از حد تخمدان در زنان شود. علائم این امر شامل بزرگ شدن تخمدان ها و تجمع بالقوه خطرناک مایع در شکم (با افزایش تولید استروئید تخمدان) است که منجر به درد در ناحیه لگن می شود.
عوارض کاهش هورمون FSH
در زنان، کمبود هورمون محرک فولیکول منجر به رشد ناقص در بلوغ و عملکرد ضعیف تخمدان (نارسایی تخمدان) می شود. در این شرایط فولیکول های تخمدان به درستی رشد نمی کنند و تخمک آزاد نمی کنند و در نتیجه منجر به ناباروری می شود.
از آنجایی که سطح هورمون محرک فولیکول در جریان خون پایین است، این وضعیت هیپوگنادیسم هیپوگنادوتروپیک نامیده می شود. این حالت در وضعیتی به نام سندرم کالمن دیده می شود که با کاهش حس بویایی همراه است.
آزمایش FSH هورمون محرک فولیکول
نمونه ای که برای هورمون محرک فولیکول گرفته می شود نمونه خون یا ادرار است.
تاریخ آخرین سیکل قاعدگی را به آزمایشگاه اطلاع دهید.
اندازه گیری هر دو سطح FSH و LH بسیار مهم است.
هدف از آزمایش FSH چیست ؟
- FSH (همراه با LH) به یافتن اینکه آیا کمبود غدد جنسی منشأ اولیه یا ثانویه دارد به دلیل تحریک ناکافی هورمون هیپوفیز کمک می کند.
- ذخیره تخمک (ذخیره تخمدان)
- یافتن علت ناباروری
- تعداد کم اسپرم مردان
- تشخیص علت کم کاری تیروئید در زنان
- برای ارزیابی مشکلات قاعدگی، مانند دوره های قاعدگی نامنظم یا قطع قاعدگی (آمنوره)، خونریزی غیر طبیعی واژن
- سطح FSH در یائسگی درخواست می شود و می تواند به تعیین اینکه آیا یک زن یائسه شده است یا نه کمک می کند.
- در مردانی که بیضه وجود ندارد یا توسعه نیافته است این تست درخواست می شود.
- یافتن علت اختلال عملکرد غدد درون ریز در مردان
- در کودکان، سطح FSH در صورت تاخیر در بلوغ انجام می شود. FSH بلوغ زودرس یا بلوغ دیررس را تعیین می کند. در کودکان، سطح FSH است که ویژگی های جنسی را در سنین بسیار پایین تر ایجاد می کند.
- FSH برخی از اختلالات غده هیپوفیز مانند تومورها را تشخیص می دهد.
منابع : yourhormones | labpedia
طرف قرارداد با کلیه بیمه ها
در آزمایشگاه پارس طب، ما به خود می بالیم که می توانیم دسترسی به خدمات استثنایی آزمایشگاهی خود را برای همه، صرف نظر از ارائه دهنده بیمه آنها، فراهم کنیم.
