آزمایش هورمون جنسی زنانه

هورمون های جنسی چیست؟

هورمون های جنسی برای طیف وسیعی از عملکردهای بدن و سلامت عمومی مانند اشتها، خواب، رشد و تولید مثل جنسی نیز مهم هستند.

غدد اصلی تولید کننده هورمون های جنسی غدد فوق کلیوی و غدد جنسی هستند که شامل تخمدان ها در زنان و بیضه ها در مردان می شود.

سطح هورمون های جنسی در طول زمان تغییر می کند، اما برخی از مهم ترین تغییرات در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی اتفاق می افتد.

 

نقش هورمون های جنسی در مردان و زنان

• بلوغ و رشد جنسی
• تولید مثل
• میل جنسی
• تنظیم رشد استخوان و ماهیچه
• پاسخ های التهابی
• تنظیم میزان کلسترول
• افزایش رشد مو
• توزیع چربی بدن

 

عواملی که بر سطح هورمون های جنسی زنانه تاثیر میگذارد؟

• سن
• قاعدگی زنان
• بارداری
• یائسگی
• فشار
• داروها
• محیط

عدم تعادل هورمون های جنسی می تواند منجر به تغییر در میل جنسی و مشکلات سلامتی مانند ریزش مو، مشکلات استخوان و ناباروری شود.

 

انواع هورمون جنسی زنانه

در زنان، تخمدان ها و غدد فوق کلیوی تولید کننده اصلی هورمون های جنسی هستند. هورمون های جنسی زنانه شامل استروژن، پروژسترون و مقادیر کمی تستوسترون است.

در زیر به هر یک از این هورمون های جنسی می پردازیم:

 

استروژن

استروژن احتمالاً شناخته شده ترین هورمون جنسی است. اگرچه اکثر تولید استروژن در تخمدان ها اتفاق می افتد، غدد فوق کلیوی و سلول های چربی نیز مقادیر کمی استروژن تولید می کنند. استروژن نقش مهمی در رشد تولید مثل ایفا می کند که از زمانی که فرد به بلوغ می رسد شروع می شود.

 

پروژسترون

تخمدانها، غدد فوق کلیوی و جفت هورمون پروژسترون را تولید می کنند. سطح پروژسترون در زمان تخمک گذاری  و در دوران بارداری افزایش می یابد.

پروژسترون به تثبیت چرخه های قاعدگی کمک می کند و بدن را برای بارداری آماده می کند. داشتن سطح پایین پروژسترون می تواند منجر به پریودهای نامنظم، مشکل در باردار شدن و خطر بیشتر عوارض در دوران بارداری شود.

 

تستوسترون

اگرچه تستوسترون هورمون اصلی جنسی در مردان است، اما در زنان نیز به مقدار کمتری وجود دارد.

در زنان، تستوسترون بر:

• باروری
• میل جنسی
• قاعدگی زنان
• بافت و توده استخوانی
• تولید گلبول قرمز
• نقش در بلوغ

دختران معمولاً بین سنین 10 تا 13 سالگی وارد بلوغ می‌شوند، اگر علائم بلوغ در دختران قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی ظاهر شود، بلوغ زودرس محسوب می شود.

در دوران بلوغ، غده هیپوفیز شروع به تولید مقادیر بیشتری از هورمونجسم زرد (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) می کند که تولید استروژن و پروژسترون را تحریک می کند.

 

علائم و نشانه های عدم تعادل هورمونی

تعادل هورمونی برای سلامت عمومی مهم است. اگرچه سطوح هورمونی به طور منظم در نوسان است، عدم تعادل طولانی مدت می تواند منجر به تعدادی از علائم و شرایط شود.

عدم تعادل هورمونی می تواند نشانه ای از یک بیماری زمینه ای یا از عوارض جانبی برخی داروها باشند. به همین دلیل، افرادی که علائم شدید یا مکرر عدم تعادل هورمونی را تجربه می کنند باید با پزشک مشورت و زیر نظر او آزمایش هورمون دهند.

• دوره های نامنظم
• موهای زائد بدن و صورت
• آکنه
• خشکی واژن
• میل جنسی کم
• حساسیت سینه
• مشکلات گوارشی
• گرگرفتگی
• عرق شبانه
• افزایش وزن
• خستگی
• تحریک پذیری و تغییرات خلقی نامنظم
• اضطراب
• افسردگی
•  مشکل در خوابیدن

 

علت عدم تعادل هورمونی چیست؟

• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• نارسایی اولیه تخمدان
• کنترل بارداری هورمونی
• درمان جایگزینی هورمونی
• اضافه وزن بدن
• سرطان تخمدان
• فشار

 

چه آزمایش هایی برای هورمون های زنانه انجام می شود؟

• هورمون ذخیره تخمدانی(AMH)
• استرادیول
• هورمون محرک فولیکول (FSH)
• تیروکسین آزاد (fT4)
• هورمون جسم زرد (LH)
• پرولاکتین
• هورمون محرک تیروئید (TSH)

 

سطح طبیعی هورمون چقدر باید باشد؟

آزمایشهای هورمونی روش مناسبی برای بررسی سطح هورمون های زنانه (مسئول تنظیم چرخه تخمدان زنانه) است و به تعیین باروری بالقوه زن کمک می کند.

هورمون های اصلی مورد تجزیه و تحلیل در آزمایش هورمون زنانه عبارتند از: FSH، LH، استرادیول، پروژسترون، AMH، پرولاکتین و TSH.

همراه با سونوگرافی ترانس واژینال، بررسی هورمون های زنانه امکان پیش بینی وضعیت ذخایر تخمدان را در زنان فراهم می کند. بنابراین، این آزمایش خون برای تعیین تعداد تخمک زن و اینکه آیا زن به اندازه کافی تخمک گذاری می کند، ابزار بسیار مفیدی است.

 

هورمون های جنسی زنانه

چرخه قاعدگی یک زن توسط محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان (HPO) تنظیم می شود.

هیپوتالاموس و غده هیپوفیز دو ساختاری هستند که وظایف زیادی در مغز دارند که یکی از آنها تنظیم هورمون ها در خون است.

تخمدان ها نیز به نوبه خود مسئول ترشح هورمون های جنسی هستند که بر روی رحم اثر می گذارند. علاوه بر این، این هورمون ها مسئول ظاهر و ویژگی های ثانویه زنانه در زنان هستند.

بنابراین هرگونه عدم ناهنجاری که بر ترشح هورمون ها توسط HPO تأثیر بگذارد، می تواند منجر به قاعدگی نامنظم و در نتیجه ناباروری شود.

به همین دلیل است که آزمایش هورمون زنانه با یک آنالیز ساده هورمونی، یک آزمایش مهم برای باروری زنان است.

 

هورمون های تولید شده توسط غده هیپوفیز

هورمون های اصلی تولید شده توسط غده هیپوفیز که گنادوتروپین ها نیز نامیده می شوند، هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون جسم زرد (LH) هستند.

هر دو بر روی تخمدان تأثیر می گذارند و باعث آزاد شدن استروژن و پروژسترون می شوند.

استروژن و پروژسترون بر غده هیپوفیز اثر می گذارند و اثر هورمون های تولید شده توسط غده هیپوفیز را مسدود می کنند و در نتیجه چرخه را می بندند. این فرآیند به عنوان تنظیم بازخورد یا بازخورد منفی شناخته می شود.

TSH و پرولاکتین نیز توسط غده هیپوفیز تحت تأثیر چرخه تخمدان آزاد می شوند.

 

عملکرد هر یک از هورمون های زنانه

FSH

این گنادوتروپین با حمایت از رشد و بلوغ فولیکول‌های تخمدان، مجموعه‌ای از ساختارهای کیسه مانند که در آن تخمک‌ها رشد و بالغ می‌شوند، بر تخمدان تأثیر می‌گذارد.

LH

مسئول شروع فرآیند بلوغ فولیکول و تخمک گذاری (آزادسازی تخمک) است. سپس منجر به تشکیل جسم زرد (فولیکول خالی پس از تخمک گذاری) و آزاد شدن پروژسترون می شود.

TSH

هورمون محرک تیروئید توسط غده هیپوفیز ترشح می شود و فعالیت غده تیروئید را تنظیم می کند.

پرولاکتین

این هورمون در دوران بارداری بسیار مهم است، زیرا باعث تحریک تولید شیر توسط غدد پستانی و همچنین سنتز پروژسترون در جسم زرد می شود.

 

هورمون هایی که توسط تخمدان ها تولید می شوند؟

هورمون هایی که توسط تخمدان ترشح می شوند، به لطف عملکرد گنادوتروپین ها، هورمون های جنسی هستند. در مورد هر یک از این موارد با جزئیات بیشتری صحبت خواهیم کرد:

استرادیول (E2)

این یک هورمون استروژنی است که توسط فولیکول تخمدان در حال رشد ترشح می شود. از دیگر عملکردهای مرتبط با رشد جنسی، فعال کردن ترشح LH و در نتیجه القای تخمک گذاری در هر سیکل قاعدگی است. علاوه بر این و همراه با پروژسترون در آماده سازی اندومتر برای لانه گزینی جنین نقش دارد.

پروژسترون (P4)

این یک هورمون استروئیدی است که عمدتاً توسط جسم زرد و جفت در بارداری آزاد می شود. در مرحله دوم چرخه قاعدگی (فاز لوتئال) عمل می کند و اندومتر را برای لانه گزینی جنین آماده می کند. همچنین مسئول حفظ اندومتر در دوران بارداری است. اگر حاملگی اتفاق نیفتد، سطح پروژسترون کاهش می یابد و این باعث دفع آندومتر در زمانی می شود که به آن عادت ماهانه می گویند.

هورمون ذخیره تخمدانی یا (AMH)

هورمونی که توسط سلول های گرانولوزای فولیکول های آنترال و پره آنترال تخمدان در طول عمر باروری زنان ترشح می شود. این نقش کلیدی در تشکیل و توسعه فولیکول دارد. علاوه بر این، AMH یک نشانگر غیرمستقیم ذخیره تخمدان است.

 

شرایط انجام آزمایش هورمون های زنانه

آزمایش هورمون باروری شامل گرفتن نمونه خون برای تعیین سطح هورمون های تولید مثلی است که در بالا توضیح داده شد.

لازم به ذکر است که آزمایش خون باید بین روز سوم تا پنجم سیکل قاعدگی یعنی 3 تا 5 روز پس از شروع قاعدگی انجام شود.

برای انجام این آزمایشات نیاز به ناشتایی وجود ندارد.

میزان هریک از این هورمون ها با توجه به سیکل دوره ماهانه (قبل و بعد از قاعدگی) متفاوت است .

باتوجه به اینکه این هورمونها در سنین مختلف از دوره بلوغ تا یائسگی قابل ارزیابی هستند، مقدار آنها بر اساس سن خانم ها بسیار متفاوت می باشد.

با این وجود، هورمون پروژسترون باید در روز 21 سیکل بررسی شود تا مشخص شود که آیا تخمک گذاری اتفاق افتاده است یا خیر.

در نهایت، آزمایش AMH را می توان در هر زمانی در طول چرخه انجام داد. سطح AMH در طول چرخه قاعدگی تغییر نمی کند، زیرا این هورمون توسط فولیکول های آنترال و پره آنترال که ذخیره تخمدان را تشکیل می دهند، سنتز می شود.

هورمون	روز چرخه
FSH	5-3
LH	5-3
Estradiol	5-3
Prolactin	5-3
Progesterone	21
Anti-Mullerian hormone (AMH)	هر زمانی

 

تفسیر نتایج آزمایش هورمون زنانه

FSH

FSH این به بررسی ذخیره تخمدان کمک می کند. سطوح بین 3 تا 9 mIU/ml نشان دهنده ذخیره خوب تخمدان است. مقدار زیر 6 نشان می دهد که ذخیره تخمدان عالی است، از 6 تا 9 خوب، بین 9 تا 10 متوسط، و 10-13 نشان دهنده کاهش تعداد تخمک است. مقادیر بالای 13 mIU/ml ذخیره تخمدانی بسیار پایینی را نشان می دهد و معمولاً با شروع یائسگی اتفاق می افتد.

LH

سطح LH باید بین 2 تا 10 mIU/ml باشد. سطوح بالا (بالاتر از 20) نشان می دهد که تخمک گذاری در شرف وقوع است. همراه با پروژسترون، اندازه گیری LH به تعیین اینکه آیا زن تخمک گذاری طبیعی دارد یا خیر کمک می کند. اگر سطح LH بیش از حد بالا باشد، می تواند نشان دهنده وجود برخی اختلالات از جمله PCOS (سندرم تخمدان پلی کیستیک) باشد.

TSH

سطوح باید بین 0.2 تا 4.7 mIU/ml در روز 3 چرخه باشد. سطوح بالاتر یا پایین تر به ترتیب می تواند نشان دهنده پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید باشد. هر دو تغییر می توانند تأثیر منفی بر تخمک گذاری داشته باشند و متعاقباً بر باروری تأثیر بگذارند.

استرادیول (E2)

در ابتدای چرخه، سطوح استرادیول بین 27 pg/ml تا 161 pg/ml متغیر است. در حالت ایده آل، در یک زن بارور، سطح آن باید کمتر از 50 pg/ml باشد. افزایش غیرطبیعی سطوح ممکن است نشان دهنده وجود کیست یا ذخیره ضعیف تخمدان باشد.

پروژسترون (P4)

سطح نرمال پروژسترون در روز 21 سیکل باید بین 5 تا 20 نانوگرم در میلی لیتر (در حالت ایده آل 10 نانوگرم در میلی لیتر یا کمتر) باشد تا تایید شود که تخمک گذاری اتفاق افتاده است. در روز 3، آنها باید کمتر از 1.5 نانوگرم در میلی لیتر باشند.

پرولاکتین

در زنان غیر باردار، سطح پرولاکتین تا 20 نانوگرم در میلی لیتر است، در حالی که در زنان باردار بین 10 تا 300 نانوگرم در میلی لیتر است. اگر بالاتر از ng/ml 30 باشد، این نشان دهنده وجود هیپرپرولاکتینمی است. از آنجایی که چنین تنظیم هورمونی تغییر می کند و در نتیجه تخمک گذاری نیز تغییر می کند. علاوه بر این، اگر سطح پرولاکتین در زنان غیر باردار بالاتر از 80 نانوگرم در میلی لیتر باشد، نشان دهنده این است که غده هیپوفیز آنطور که باید کار نمی کند. این می تواند به دلیل وجود تومور یا PCOS باشد.

AMH

مقادیر طبیعی از 0.7-1 و 3.5 نانوگرم در میلی لیتر است. سطوح AMH کمتر از 0.7-1 نشان دهنده کاهش ذخیره تخمدان است، در حالی که سطوح بالای 3.5 نانوگرم در میلی لیتر نشان دهنده رشد بیش از حد تخمدان است. اگر مورد دوم باشد، پزشک شما باید در طول پروتکل تحریک تخمدان در درمان باروری مراقبت های ویژه ای انجام دهد.

AMHهورمون آنتی مولرین توسط تخمدان تولید می شود و سطح خونی آن نشانگر ذخیره تخمدان زنان است.

برای اطمینان از اینکه همه چیز مطابق انتظار عمل می کند، توصیه می کنیم که اولین اندازه گیری از 20 سالگی و نه دیرتر از 30 سالگی انجام شود. با انجام این کار، اگر زنی در سنین پایین ذخیره تخمدانش کاهش یافته باشد، زمان خواهد داشت تا تصمیم بگیرد که آیا او می خواهد اکنون بچه دار شود یا چند تخمک را در حالت انجماد نگه دارد تا در آینده مادر شود.

 

هورمون	محدوده طبیعی مقادیر هورمون زنانه
FSH	3 تا 9 mIU/ml
LH	2 تا10 mIU/ml
TSH	بین 0.2 تا  4.7 mIU/ml
Estradiol	بین 27 تا 161 pg/ml
Progesterone	بین 5 تا 20 نانوگرم در میلی لیتر
Prolactin	بین 0 تا 20 نانوگرم در میلی لیتر
AMH	0.7-1 و 3.5 نانوگرم در میلی لیتر

 

منابع : medicalnewstoday | morelandobgyn | webmd